Ένας αδελφός ρώτησε τον αββά Σισώη: – Τι να κάνω, αββά, πού έπεσα; Του λέει ο γέροντας: – Να σηκωθείς. – Σηκώθηκα και ξανάπεσα. – Να σηκωθείς ξανά και ξανά. – Μέχρι πότε, όμως; -Μέχρι πού να σε βρει ο θάνατος είτε στη μετάνοια είτε στην πτώση. Γιατί σ΄ όποια κατάσταση βρεθεί τότε ο άνθρωπος, σ΄ αυτή και φεύγει.
Η αμαρτία μας απομακρύνει από την όντως ζωή, δηλ. τον Χριστό και την κοινωνία μαζί του. Σε μια τέτοια περίπτωση επέρχεται η έκπτωση από τη θεία Χάρη. Η μετάνοια, όμως, μας ανορθώνει και μας επαναφέρει στον Θεό. Και ο Θεός ως συμπαθής και φιλάγαθος και σπλαχνικός και πολυέλεος την αναμένει για να μας ευεργετήσει και να μας σώσει. Δεν απορρίπτει το πλάσμα του ούτε το βδελύσσεται, αλλά το αναμένει να μετανοήσει και να επιστρέψει σε αυτόν.
Η αξία και οι διαστάσεις της μετάνοιας φαίνονται από το ότι και ο Κύριος μας αρχίζει το κήρυγμά του προτρέποντας εις μετάνοια, ώστε να επιτευχθεί η Βασιλεία του Θεού: «μετανοεῖτε˙ ἤγγικε γὰρ ἡ βασιλεία τῶν οὐρανῶν». Η μετάνοια, αποτελεί τη βάση της πνευματικής ζωής και κατ’ επέκταση της σωτηρίας και τούτο διότι συνδέεται στενά με την θεία Χάρη. Πράγματι, όταν η Αγία Γραφή αναφέρει την βασιλεία των ουρανών, ουσιαστικά παραπέμπει στον Κύριο και την κοινωνία μαζί του˙ αυτονόητα, όπου βρίσκεται ο βασιλεύς εκεί είναι και η βασιλεία, αφού δεν νοείται βασιλεία, χωρίς βασιλέα. Έτσι και ο Ενανθρωπήσας Κύριος δεν χωρίζεται από την επουράνιο βασιλεία του. Η δε βασιλεία χορηγείται σε όσους ζουν συνειδητά, δηλαδή εν διαρκή μετανοία, στους κόλπους της Εκκλησίας.
Σημειώνεται πάντως ότι η μετάνοια επιλέγεται από τον άνθρωπο ελεύθερα. Τούτο σκιαγραφείται στο Ευαγγέλιο διά της αναφοράς στις δύο οδούς, τις οποίες ο άνθρωπος έχει την ελευθερία να ακολουθήσει˙ την πλατεία οδό, τη γεμάτη ανέσεις και ευκολίες και τη στενή, της οποίας η διάβαση συνοδεύεται από θλίψεις. Η επιλογή της μίας ή της άλλης εξαρτάται αποκλειστικά και μόνο από εμάς. Συμβουλές και προτροπές είναι δυνατόν να μας δώσουν πολλοί, όμως, η απόφαση να ακολουθήσουμε τη μία ή την άλλη οδό έγκειται στη δική μας θέληση. Η επιλογή της στενής οδού δεν σημαίνει τίποτα άλλο παρά τη ζωή της μετανοίας. Η δε μετάνοια συνιστά ένα τρόπο ζωής, ο οποίος άγει στον Θεό και άρα στη σωτηρία. Γι’ αυτό και δεν είναι στιγμιαία μεταμέλεια, αλλά ολοκληρωτικό δόσιμο στον Χριστό και στο θέλημά του, με κατάληξη βέβαια τη βασιλεία των ουρανών.
Η μετάνοια αφορά μόνο στην παρούσα ζωή, όπως προσφυώς διδάσκει ο άγιος Εφραίμ ο Σύρος: «Αδελφοί, ο τωρινός καιρός είναι καιρός για μετάνοια. Μακάριος είναι δίχως άλλο εκείνος, πού δεν έπεσε καθόλου στα δίχτυα του εχθρού. Μακάριος, όμως, είναι για μένα και εκείνος πού έπεσε στα δίχτυα του, αλλά κατόρθωσε να τα σκίσει και να του ξεφύγει, διά της μετάνοιας, όσο βρίσκεται στην παρούσα ζωή. Αυτός, ζώντας ακόμα σωματικά, μπόρεσε να ξεφύγει από τον πόλεμο και την αμαρτία και να σωθεί, όπως ξεγλιστράει το ψάρι από το δίχτυ… Όσο είμαστε σ΄ αυτή τη ζωή, έχουμε πάρει τη δύναμη και την εξουσία από τον Θεό να σπάσουμε μόνοι μας τις αλυσίδες των θελημάτων του εχθρού, να πετάξουμε το φορτίο των αμαρτιών μας με τη μετάνοια και να σωθούμε, κερδίζοντας τη βασιλεία των ουρανών. Αν, όμως, μας προφτάσει ο θάνατος και η ψυχή χωριστεί από το σώμα, το δε σώμα μπει στον τάφο, τότε δεν μπορούμε πια να βοηθήσουμε τον εαυτό μας. Γι’ αυτό αδελφοί μην πείτε: ″Σήμερα αμαρτάνω και αύριο μετανοώ″˙ στην εξουσία μας βρίσκεται μόνο το σήμερα και όχι το αύριο».
