Ὅταν –νεαρός- ὁ Καζαντζάκης ἐπισκέφθηκε τό Ἅγιον Ὄρος, ρώτησε ἕνα γέ­ρον­τα: «Πάτερ, γιατί, στό τέλος, νά μή σωθῆ… καί ὁ διάβολος;».

Καί ὁ γέροντας Μα­κάριος -κατά τήν περιγραφή τοῦ Καζαντζάκη- τοῦ ἀπάν­τησε:

-Πρόσεξε νεαρέ, γιατί τό «ἐγώ» θά σέ φάει. Ὁ ἑωσφόρος, πού ἐσύ ὑπερα­σπίζεσαι καί θέλεις νά τόν σώσεις, ξέρεις πότε γκρεμίστηκε στήν κόλαση; Ὄταν στρά­φηκε στόν Θεό καί Τοῦ εἶπε: «Ἐγώ!». Ναί, ναί, ἄκου καί βάλ’το καλά στόν νοῦ σου. Ἕνα μονάχα πράμα κο­λά­ζε­ται στήν κόλαση. Τό «ἐγώ». Τό «ἐγώ», πανάθεμά το!

Καί τότε ἐγώ (συνεχίζει ὁ Καζαντζάκης) τίναξα τό κεφάλι πεισμωμένος καί τοῦ ἀντιμίλησα:

-Μή τό κα­κο­λογᾶς, πά­τερ Μακάριε, τό «ἐγώ». Μέ τό «ἐγώ» αὐτό ξεχώρισε ὁ ἄνθρωπος ἀπό τό ζῶο.

-Ὄχι, νεαρέ μου. Μέ τό «ἐγώ» αὐτό, χωρίστηκε ὁ ἄνθρωπος ἀπό τόν Θεό, διόρ­θω­σε ὁ πατήρ Μα­κά­ριος.

Καί ὁ Καζαντζάκης καταλήγει ὁμολογώντας:

«Ἔφυγα λέγοντας μέ τό μυαλό μου: ‘’Ἔχεις καιρό νά βρῆς τόν Θεό!’’ Ἐξ ἄλλου μέσα μου δέν εἶχε ξεθωριάσει ἡ λάμψη… τοῦ Ἑωσφόρου!».

(Ἀφιέρωμα στό Ἅγιον Ὄρος, περιοδικό Νέα Ἑστία, 1963).

Θλίβεται κανείς νά βλέπει ἕναν -ὑποτίθεται- «πνευματικό» ἄνθρωπο, νά μήν μπορεῖ νά καταλάβει ὅτι ἡ ἄρνηση τοῦ Θεοῦ καί ἡ ὀλέθρια συμπάθειά του γιά τόν Ἀρχι­διά­βο­λο προερχόταν ἀπό τόν… ἑωσφορικό ἐγωϊσμό του.

Διαμετρικά ἀντίθετη ἦταν ἠ πορεία, πού ἀκολούθησε ἕνας παγκόσμια γνω­στός ἐπιστήμονας, ὁ ἀμερικανός γενετιστής, βιολόγος καί γιατρός Francis Collins, διευθυντής τοῦ Σχε­δίου Ἀνθρωπίνου Γονι­διώ­μα­τος, ὁ ὁποῖος τό 2000 παρουσίασε ἀπό τόν Λευκό Οἶκο δίπλα στόν ἀμερικανό πρόεδρο τήν ἀποκρυπτογράφηση τοῦ DNA.

Ξεκίνησε ἀπό «ἀγνωστικιστής». Δηλαδή, στήν ἀρχή ὑποστήριζε, ὅτι «δέν ξέ­ρω ἄν ὑπάρχει Θεός». Ἐξ αἰτίας τῆς τεράστιας μόρφωσής του (σίγουρα μεγαλύτερης ἀπό τοῦ Καζαντζάκη) εἶχε κάθε λόγο νά ἔχει κι αὐτός… «καβαλήσει τό καλάμι» καί νά ἐμπιστεύεται ὑπερβολικά τό μυαλό του· μέ δυό λόγια νά ὑπερεκτιμάει κι αὐτός τό «ἐγώ» του.

Ὅμως. Παρακινημένος ἀπό τή ζωντανή πίστη μιᾶς ἀγράμ­μα­της για­γιᾶς, καρκινοπαθοῦς σέ τελικό στάδιο, ἄρχισε νά ψάχνει με εἰλικρίνεια  γιά τόν Θεό. Ἄρχισε νά βάζει κάποια ἐρω­τη­μα­τικά στήν δῆθεν παντοδυναμία καί στήν πανσοφία τοῦ «ἐγώ» του. Καί ἔτσι ἄρχισε νά ἀνοίγει παράθυρα στό Φῶς τοῦ Θεοῦ. Ὁ ἴδιος ἐξομολογεῖται:

«Ὅσο περισσότερο καταλάβαινα τήν παρουσία τοῦ Θεοῦ, καί ὅσο περισσότερο μέ φώ­τι­ζε τό λαμπερό Φῶς Του, τόσο πιό σκοτεινές μοῦ φαί­νονταν οἱ δικές μου σκέψεις καί πράξεις! Ποτέ πρίν δέν εἶχα σκεφθῆ νά χαρακτηρίσω τόν ἑαυτό μου ‘’ἁμαρτωλό’’. Πάν­­τα κρατοῦσα ἀποστάσεις ἀπό αὐτήν τήν ‘’παλιομοδίτικη’’ λέξη. Τώρα ὅμως κα­ταλάβαινα πώς μοῦ ταίριαζε ἀπόλυτα! Κατάλαβα, ἐπί τέλους, ὅτι ἡ ἐπιθυμία μου νά πλησιάσω τόν Θεό ἐμποδιζόταν ἀπό τήν ὑπερηφάνειά μου. Ἡ σωστή πίστη στόν Θεό ἀπαιτοῦσε νά σβήσει ὁ ἐγωϊσμός μου». 

Μακάριος ὁ ἄνθρωπος, πού -ὅπως ὁ Collins- ἔχει τήν παλληκαριά νά ἀφήνει ἐλεύθερα τό Φῶς τοῦ Θεοῦ νά τοῦ ἀποκαλύπτει τά δικά του χάλια. Καί τρισμακάριος ὁ ἄνθρωπος, πού παίρνει τήν ἀπόφαση νά διορθώσει τά χάλια του σβήνοντας τόν ἐγωϊσμό του καί ὑπακούοντας ἐλεύθερα στόν Θεό.

Αὐτός ὁ ἀληθινά ἀνοιχτομάτης ἄνθρωπος ἔχει καταλάβει, ὅτι τό σβήσιμο τοῦ ἐγωϊσμοῦ του χάριν τῆς ὑπακοῆς στόν Θεό δέν καταργεῖ τήν προσωπικότητά του, ἀλλά τήν έξυψώνει. Δέν τόν ὑποδουλώνει, ἀλλά τόν ἐλευθερώνει. Δέν τόν νεκρώνει, ἀλλά τόν ζωοποιεῖ.

†Ἀρχιμ. π. Βαρνάβας Λαμπρόπουλος