Η ευθυμία που δείχνουν οι σημερινοί άνθρωποι είναι διανοητικά επιτηδευμένη. Έχουν πεισθεί από την ψυχολογική προπαγάνδα ότι χαρά είναι η επιδερμική ηδονή, η ικανοποίηση των σαρκικών επιθυμιών και, όταν βρίσκονται αυτές οι προϋποθέσεις, «πείθονται» ότι είναι ευτυχισμένοι, χαρούμενοι. Και επειδή έχουν ασυνείδητα την ειδοποίηση της ανεπάρκειας αυτής της ευτυχίας, βάζουν ένταση μεγάλη για να καλύψουν το αίσθημα αυτό και τότε φαίνονται πολύ ψυχαγωγούμενοι, πολύ κεφάτοι.
Αυτά βέβαια μας τα δείχνει η παρατήρηση, αλλά έχουμε και πολλούς τρόπους να την επιβεβαιώσομε αυτή την παρατήρηση. Ο σημερινός άνθρωπος στη μεγάλη πλειοψηφία βρίσκεται σε διαρκή αγανάκτηση για τα εμπόδια της ευτυχίας του και για τους εχθρούς του. Βλέπομε να φτάνουν οι άνθρωποι στα δικαστήρια και να δικάζονται για διάφορες αδικίες μικρές και μεγάλες, σε ποσοστά πολύ μεγαλύτερα από παλαιότερες εποχές. Αυτή η ανικανότητα συνδιαλλαγής είναι μια από τις ενδείξεις της πλήξης, που κυριαρχεί στα συναισθήματα του σημερινού ανθρώπου, που δεν μπορεί να συμβιβαστεί με τίποτε και με κανένα. Βλέπουμε ότι ο σημερινός άνθρωπος δεν αναπαύεται με καμιά ευχαρίστηση και πολύ γρήγορα χάνει την ευχαρίστησή του και ζητάει αλλαγές. Ακόμα και στον γάμο χάνει πολύ σύντομα την ευχαρίστησή του από το πρόσωπο του/της συζύγου και έτσι έχουμε τα πολλά διαζύγια, τις διαστάσεις, τους οικογενειακούς καυγάδες, ειδικά τις συγκρούσεις και τους διαπληκτισμούς με τα κληρονομικά. Σχεδόν κανείς δεν θυσιάζει το παραμικρό, για να διατηρήσει τη γλυκιά σχέση με τα αδέρφια του.
Μπορείτε να φαντασθείτε το πρόσωπο ενός τέτοιου ανθρώπου γελαστό; Προτιμάει την πίκρα και το μίσος ακόμη προκειμένου να κερδίσει ένα μικρό κομματάκι αμφισβητούμενης γης. Και η πλήξη ύστερα μονιμοποιείται στην ψυχή του. Βλέπετε, όλη η παγκόσμια ιστορία κυριαρχείται από την ιδέα της δικαιοσύνης. Όλη η θεολογία των προ Χριστού λαών, και του Ισραήλ ακόμα, και όλη η θεολογία, η ψυχολογία και η κοινωνιολογία μαζί με την πολιτική των χωρίς Χριστό λαών και ατόμων ρυθμίζεται από τη δικαιοσύνη. Όλοι την επικαλούνται, όσο και αν όλοι δυστυχούν από αυτή, νικητές και νικημένοι. Άλλο βέβαια πράγμα η επιβολή της δικαιοσύνης και άλλο η ταπεινή αποδοχή της. Όποιος αποδέχεται τη δικαιοσύνη με υπομονή και ευχαριστία, έστω και αν είναι σε βάρος του, αυτός βγαίνει από τα πλαίσια της δικαιοσύνης, είναι ίσος με αυτόν που παραιτείται από τη δικαιοσύνη.
Συνήθως οι άνθρωποι έχουν διαφορές δικαιοσύνης με την ψυχή τους. Η συνείδησή τους είναι φορτωμένη με ενοχές ανεξομολόγητες. Ενώ υποφέρουν από τις ενοχές, δεν θέλουν να απαλλαγούν από αυτές. Υπάρχει μια γλύκα της κόλασης στις ενοχές. Είναι αυτό η κλασική απάτη του δαίμονα. Ακόμα και τις σαρκικές ηδονές τις θέλουν πολλοί αναμιγμένες με τις ενοχές. Κοιτάξτε όλα τα πρόσωπα των κινηματογραφικών έργων της μικρής και της μεγάλης οθόνης, καθώς και όλων των κοσμικών περιοδικών. Όλα είναι καταθλιπτικά αλλά όχι λυπημένα. Κρατούν σκληρά κολλημένη επάνω τους τη σκοτεινή όψη και όταν ακόμα γελούν!
Η κατάθλιψη εξαπλώθηκε στην εποχή μας και στον πολύ λαό και στους απλούς πολίτες, γιατί η ευημερία, σε συνδυασμό με τις πολλές πληροφορίες, ανεβάζει την αλαζονεία και των φτωχών ακόμα ανθρώπων. Η διαφήμιση των αγαθών και το «δημοκρατικό» καλόπιασμα, με τη συνεχή αναφορά των δικαιωμάτων, ξετσιπώνει τον λαό και τους κάνει να νιώθουν και να φέρνονται σαν άρχοντες. Έτσι φορούν και οι λαϊκοί άνθρωποι το μολυβένιο προσωπείο των αστών, που κρίνουν, επικρίνουν και βλαστημούν αυτούς που επηρεάζουν τη μοίρα μας, δηλαδή την υλική μας ευημερία.
Όσοι έχουμε δει τον πίνακα του Γκρέκο «Ο μεγάλος Ιεροεξεταστής», θα έχουμε πάρει μια επαρκή γεύση της κατάθλιψης που γεννιέται από την ηθική και τη θρησκεία, ή καλύτερα από την ηθική της θρησκείας. Ο μεγάλος Ιεροεξεταστής εκφράζει το πρόσωπο του ανθρώπου, που ενοχοποιεί όλους όσοι δεν είναι τέλειοι στις υποχρεώσεις τους απέναντι στον Θεό. Και επειδή βέβαια δεν βρέθηκε ως τώρα κανένας τέλειος, ο Ιεροεξεταστής είναι το πρόσωπο της κόλασης για όλους και για όλα. Και μέσα στο παραλήρημα της δικαιοκρισίας, ο χαρακτηριστικός αυτός εκπρόσωπος της Δυτικής Χριστιανοσύνης ξεχνάει ότι είναι και αυτός αμαρτωλός, ξεχνάει την αγάπη του Θεού και τη μετάνοια. Το πρόσωπό του δείχνει την αποκρουστική κόλαση. Ένας ορθόδοξος ζωγράφος σαν τον Δομήνικο Θεοτοκόπουλο, χάρισε στον κόσμο έναν πειστικό και αληθινό ορισμό της δυτικής Θεολογίας.
Η κατάθλιψη είναι αποτέλεσμα του πολιτισμού. Ο πολιτισμός είναι η παγκόσμια επιχείρηση αποκατάστασης του χαμένου κύρους του ανθρώπου ύστερα από την απώλεια του Παραδείσου. Βέβαια η σκληρή ζωή με τα αγκάθια και τα τριβόλια, με τον ιδρώτα του προσώπου, με τους πόνους της γέννας κ.λπ., απαιτούσε μια προσπάθεια του ανθρώπου να ανακουφίσει το κορμί του και την ψυχή του μέσα στην έρημο της εξορίας του. Άλλωστε γι’ αυτό εφοδίασε ο Θεός τους πρωτοπλάστους με φύλλα συκής και με δερμάτινους χιτώνες. Από τη σχετική βελτίωση όμως μέχρι το παραλήρημα του θριάμβου του ανθρώπου, που ένιωσε κάποια στιγμή πως έφτιαξε τον δικό του Παράδεισο, υπάρχει η απόσταση, που μέσα σε αυτήν γεννιέται η κατάθλιψη.
Στις μέρες μας η κατάθλιψη, ενώ δεν ομολογείται και μάλλον κρύβεται πίσω από τις διαφημίσεις και τους λόγους των πολιτικών, ανιχνεύεται εύκολα και μάλιστα συνειδητοποιημένη και αυτοεξομολογούμενη. Πόσο προδίδεται από τα παραισθησιογόνα, που είναι τόσο απαραίτητα, μα πάρα πολύ απαραίτητα! Αν λάβουμε υπόψιν μας και τη νικοτίνη και τα οινοπνευματώδη, ίσως φτάνομε στην υψηλότερη δαπάνη εισοδήματος. Αν διαπιστώσομε ότι ο κόσμος δαπανά για τα παραισθησιογόνα περισσότερο μέρος του εισοδήματός του από όσα δαπανά για την τροφή του, τότε θα εκτιμήσομε την πλήξη σαν πρώτο κίνητρο εργασίας γενικά των ανθρώπων!
Και δεν είναι μόνο τα παραισθησιογόνα που προδίδουν την πλήξη. Είναι οι θορυβώδεις διασκεδάσεις, είναι οι διαστροφές, είναι η συσσώρευση πλούτου, είναι το χόμπι, είναι η μόδα, η εξουσιολαγνεία και άλλα ακόμη, που δείχνουν ένα πρόσωπο του σύγχρονου ανθρώπου αγέλαστου, αγχωμένου μέχρι την τελευταία του πνοή, διαρκώς ανήσυχου, φοβισμένου και επιθετικού.
Αν φέρουμε στον νου μας το πρόσωπο ενός φιλότιμου και υγιούς χριστιανού, θα εντυπωσιαστούμε πρώτα από όλα από το πόσα πράγματα δεν χρειάζεται. Ένα κελί φυλακής συνήθως είναι πλουσιότερο από το κελί ενός ασκητή, που το φτιάχνει συχνά μόνος του και μπαίνει μέσα με αγαλλίαση. Και ένα σπίτι αστού (λαϊκού) χριστιανού στερείται πολλά και ακριβά πράγματα, χωρίς ο νοικοκύρης του να αισθάνεται καμιά στέρηση. Τα αγαθά που στερούμαστε σε εποχές κρίσης και αγανακτούμε γι’ αυτό είναι αυτά, που ένας σωστός χριστιανός θα τα χαρακτήριζε περιττά ή σχεδόν περιττά. Και όμως γι’ αυτά τα σχεδόν περιττά αναστατώνονται οι δρόμοι από τις συντεχνίες, αυτοκτονούν άνθρωποι, περιφέρονται βαρύθυμοι στους δρόμους, χωρίζουν αντρόγυνα, μισούνται αδέρφια μεταξύ τους!
Αν ο χριστιανός φυλάξει την πίστη του, διατηρήσει την προσευχή του, τηρήσει τις νηστείες του και την απλότητά του, τότε θα μπορεί να έχει ιλαρό πρόσωπο και να δοξάζει τον Θεό για την επάρκεια των αγαθών του, θα μπορεί να ψάλλει χαρούμενος και παρηγορημένος μέρα και νύχτα και να παρηγορεί και άλλους, που θα τρέχουν κοντά του. Η πλήξη θα πετάξει σαν ένα αρπακτικό που πήγε να καθίσει πάνω του, για να τον φάει, και έφυγε σκιαγμένο από μια δύναμη μεγάλη. Ο Περικλής, στον «Επιτάφιό» του, λέει ότι οι πλούσιοι Αθηναίοι έχουν ωραία σπίτια, κατασκευές γενικότερα «ὧν καθ’ ἡμέραν ἡ τέρψις τὸ λυπηρὸν ἐκπλήσσει». Με αυτά τα λόγια του ομολογεί ότι στις καρδιές των μεγαλοδύναμων εξουσιαστών υπήρχε «τὸ λυπηρὸν» που κάθονταν επάνω τους σαν αρπαχτικό, και με τα ωραία σπίτια τους το «σκιάζανε» να φύγει κάθε μέρα. Και κάθε μέρα βέβαια ξαναγύριζε.
Εμείς, αυτή την πλήξη τη διώχνουμε κάθε στιγμή με το «Κύριε, ἐλέησον» και «τὴν χαρὰν ὑμῶν οὐδεὶς αἴρει ἀφ’ ὑμῶν» (Ιω. 16, 22).
Γανωτής Κωνσταντίνος (φιλόλογος)
