Τα Ψυχοσάββατα και τα Μνημόσυνα των κεκοιμημένων (όταν τελούνται με τον σωστό τρόπο) είναι η ουσιαστικότερη φανέρωση του μυστηρίου της Εκκλησίας του Χριστού.
Μέσα στην Εκκλησία οι άνθρωποι αγωνίζονται να πάψουν να είναι μονάδες, τμήματα, μέλη και προσπαθούν να ενοποιηθούν στο ένα σώμα του Χριστού. Να γίνουν αδέρφια. Να γίνουν ένα σώμα. Να ελευθερωθούν από το αποσπασματικό και να γίνουν ολοκληρία. Να βιώσουν τα λόγια της προσευχής του Χριστού προς τον Πατέρα, όταν παρακαλεί για τους μελλοντικούς Χριστιανούς (που θα υπάρξουν από τους λόγους των αποστόλων): «Να είναι ένα όπως εμείς (Πατήρ και Υιός) είμαστε ενωμένοι και να ενωθούν μαζί μας για να πιστεύσει ο κόσμος ότι Συ με έστειλες» (Ιω. 17, 21).
Αυτό το έργο, της ενώσεως με τον Χριστό και μεταξύ μας, γιορτάζουμε στην εορτή της Πεντηκοστής. Το Άγιο Πνεύμα, το τρίτο πρόσωπο της Αγίας Τριάδος, ο Άγιος Παράκλητος έρχεται με την Πεντηκοστή στον κόσμο και στην Εκκλησία, για να οδηγήσει τους ανθρώπους στην αλήθεια της ελευθερίας από τον εγωισμό, ο οποίος κάνει δύσκολη την ενότητα.
Το Πνεύμα το Άγιο φωτίζει και αγιάζει τις καρδιές, ώστε να μάθουν να αγαπούν και έτσι να μοιάσουν του Χριστού. Ο Χριστός είναι το κέντρο του κύκλου. Εμείς είμαστε οι ακτίνες του κύκλου. Όσο πορευόμαστε προς το κέντρο του κύκλου, τόσο πλησιάζουμε και μεταξύ μας. Εγγίζοντας προς τον Χριστό «ἐν ταὐτῷ» εγγίζουμε και προς αλλήλους. Το Άγιο Πνεύμα φωτίζει σ’ αυτήν τη διπλή πορεία, ενδυναμώνοντάς μας στον κόπο της εξόδου από την εγωιστική μας αυταπάτη. Μένοντας στον εγωισμό, μένουμε μόνοι. Ακίνητοι σε αυταπάτη αεικινησίας. Απλησίαστοι και αδιάφοροι. Ξένοι. Με μια καρδιά που γίνεται σιγά-σιγά «λίθινη». Ο Θεός με το Πνεύμα το Άγιο, δια του προφήτη Ιεζεκιήλ, κραυγάζει: «Δώστε μου την πέτρινη καρδιά σας και θα την κάνω σάρκινη» (Ιεζ. 36, 26). Σε μας μένει να ανταποκριθούμε. Αν ναι, τότε θα έρθει και θα κατοικήσει μέσα μας και θα γεμίσει η καρδιά μας από τα δώρα του Αγίου Πνεύματος∙ «ἀγάπη, χαρά, εἰρήνη, μακροθυμία, χρηστότης, ἀγαθωσύνη, πίστις, πρᾳότης, ἐγκράτεια» (Γαλ. 5, 22).
Όταν, λοιπόν, αυτά, έστω και κατ’ αρχάς και εν μέρει, αρχίσουν να υπάρχουν στα μέλη – Χριστιανούς της Εκκλησίας, τότε αρχίζει να σαρκώνεται το μέγα μυστήριο της Εκκλησίας. Τότε οι Χριστιανοί, μέσα στην ελευθερία των τέκνων του Θεού, την οποία Εκείνος τους έδωσε και για την οποία χαίρουν, αγαπούν και νοιάζονται ο ένας τον άλλο. Γίνονται αδέρφια. Αποκτούν κοινότητα σκέψης και τρόπου. Γίνονται κοινότητα σε όλα, στη χαρά, στη θλίψη, στις ανάγκες, στην άνεση. Τότε οι αρετές που φυτρώνουν σιγά – σιγά στην καρδιά αρχίζουν να καρποφορούν και όλοι οι άνθρωποι (δικοί μας και ξένοι) γίνονται αδέρφια μας.
Γνωρίζοντας την αδυναμία και το τρεπτό της φύσεως, οι Χριστιανοί αγωνίζονται για όσο γίνεται μεγαλύτερη μετοχή στη χάρη του Αγίου Πνεύματος. Όχι μηχανικά, με μόνη τη μετοχή στα Μυστήρια, αλλά ουσιαστικά. Με τη βοήθεια των Μυστηρίων, στην ελευθερία από τον ψυχοσωματικό εγωισμό που εμποδίζει την αγάπη και ανακόπτει την πορεία προς τον αδελφό.
Στην εορτή, λοιπόν, της αγίας Πεντηκοστής, που είναι φανέρωση του τρόπου της Εκκλησίας, οι Χριστιανοί (την παραμονή) προσεύχονται για τους αδελφούς τους που έχουν φύγει από αυτόν τον κόσμο και έχουν περάσει στην κατάσταση που προσδιορίζεται μόνον από την παρουσία του Χριστού.
Στο μέτρο που κάποιος έγινε μέτοχος των αρετών του Χριστού, τόσο Του μοιάζει, τόσο άνεση έχει στη σχέση μαζί Του. Οι μάρτυρες και οι άγιοι, μεγάλη· οι υπόλοιποι Χριστιανοί, ανάλογα. «Ἀστὴρ γὰρ ἀστέρος διαφέρει ἐν δόξῃ» (Α΄ Κορ. 15, 41). Ατυχώς κάποιοι, πολύ λίγο ή και επικίνδυνα λίγο, ώστε το πρόσωπο του Χριστού να είναι γι’ αυτούς ξένο ή και ενοχλητικό!
Έρχεται, λοιπόν, τώρα η Εκκλησία του Χριστού και προσεύχεται με την Ευχαριστία την παραμονή της αγίας Πεντηκοστής, (που είναι η εορτή της δυνατότητος της ανθρώπινης αλλαγής), και παρακαλεί τον Κύριο της ζωής και του θανάτου, τον Δεσπότη Χριστό, για όλους όσοι βρίσκονται ενώπιόν Του, να παραβλέψει τις αδυναμίες τους. Να συγχωρήσει λάθη. Να παραγράψει αγνοήματα. Να δώσει ζωή. Να φέρει ελπίδα αναπαύσεως.
Η Εκκλησία παρακαλεί και ικετεύει. Ο Χριστός θέλει. Η τραγωδία είναι ότι ίσως κάποιος δεν επιθυμεί καμιά αλλαγή… Ακόμα και την επομένη μετά το Ψυχοσάββατο ημέρα της Πεντηκοστής, όλη η Εκκλησία γονατιστή παρακαλεί για όσους έχουν φύγει. «Δέξου Κύριε, δεήσεις και ικεσίες και ανάπαυσε όλους τους γονείς, τους αδερφούς, τα τέκνα όλων και κάθε άνθρωπο, όλους όσους έχουν πεθάνει, στην αγκαλιά του Αβραάμ, του Ισαάκ και του Ιακώβ».
Η συμμετοχή μας, λοιπόν, στην εορτή ας γίνει μια προσπάθεια κατανόησης της σχέσης μας με το Άγιο Πνεύμα (κάθαρση – φωτισμό). Μετοχή στα χαρίσματά Του, που μόνον στην Εκκλησία υπάρχουν και δίνονται. Αγάπη για την Εκκλησία, τους αδερφούς μας δηλαδή, ζωντανούς και κεκοιμημένους.
Κάποια στιγμή και εμείς θα χρειαστούμε αυτή την αγάπη.
† π. Θεοδόσιος Μαρτζούχος (εφημέριος Ι.Ν. Αγ. Ιωάννου Χρυσοστόμου Πρεβέζης)
