Η πίστη εκφράζεται με έργα. Χωρίς αυτά είναι νεκρή (βλ. Ιακ. 2, 26). Τέτοια πίστη έχουν και τα δαιμόνια (Ιακ. 2, 19). Και ενώ τα έργα εκφράζουν την πίστη, η πίστη βεβαιώνει τα έργα. «Μερικοί», λέει ο όσιος Μάρκος ο Ερημίτης, «χωρίς να τηρούν τις εντολές, νομίζουν ότι πιστεύουν σωστά. Άλλοι πάλι, τηρώντας τις εντολές, περιμένουν τη βασιλεία του Θεού ως οφειλόμενο μισθό. Και οι δύο όμως αστοχούν ως προς τη βασιλεία του Θεού».
Η σωτηρία ή η καταστροφή του ανθρώπου εξαρτάται σε τελική ανάλυση από την πίστη ή την απιστία του στον Χριστό. Τα καλά έργα δεν αποτελούν μέσα για την εξαγορά της σωτηρίας, αλλά φυσική έκφραση της πίστεως. Δεν μπορεί κάποιος να πιστεύει στον Θεό και να μισεί τον πλησίον του. Όποιος μισεί δεν μπορεί να έχει κοινωνία με τον Θεό που αγαπάει όλα τα δημιουργήματά Του. Το μέτρο της αγάπης προς τον πλησίον φανερώνει και το μέτρο της πίστεως.
Άλλωστε τα έργα του ανθρώπου καθεαυτά δεν είναι τόσο βαρυσήμαντα, ώστε να συνεπάγονται την αιώνια σωτηρία ή την αιώνια καταδίκη του. Όταν λέει η Γραφή ότι ο Θεός θα ανταμείψει τον καθένα σύμφωνα με τα έργα του, δεν εννοεί έργα αντάξια για την γέεννα ή τη βασιλεία του Θεού, αλλά έργα απιστίας ή πίστεως. Τα έργα αξιολογούνται ανάλογα με την προαίρεση και τον σκοπό που γίνονται. Άλλωστε ο Θεός δεν ζητάει από τον άνθρωπο μόνο έργα αλλά και καλή προαίρεση.
Ο Θεός δεν καταπιέζει τον άνθρωπο ούτε τον εξαναγκάζει να τηρήσει το θέλημά Του. Δεν είναι αρετή κάτι που γίνεται με τη βία. Η αρετή δεν είναι καρπός ανάγκης, αλλά προαιρέσεως. Και η προαίρεση πηγάζει από το αυτεξούσιο του ανθρώπου. Η αυτεξούσια επιλογή της αρετής μαρτυρεί την φιλοτιμία του ανθρώπου και τον ξεχωρίζει από την άλογη φύση. Η εθελοντική προσφορά του πιστού να βοηθήσει τον πλησίον ή την κοινωνία, ο λεγόμενος εθελοντισμός, ασκείται στην Εκκλησία ανέκαθεν ως διακονία.
Η πίστη στον Θεό εκδηλώνεται πρωτίστως ως εμπιστοσύνη απέναντί Του. Αυτή στηρίζεται στην αναγνώριση του Θεού ως δημιουργού και προνοητή του κόσμου. Πώς ο Θεός που προνοεί και φροντίζει για καθετί μέσα στον κόσμο μπορεί να αδιαφορήσει για τον άνθρωπο, που είναι το τελειότερο δημιούργημά Του;
Χαρακτηριστικές εδώ είναι οι επισημάνσεις του Κυρίου: «Καταμάθετε τὰ κρῖνα τοῦ ἀγροῦ πῶς αὐξάνει· οὐ κοπιᾷ οὐδὲ νήθει· λέγω δὲ ὑμῖν ὅτι οὐδὲ Σολομὼν ἐν πάσῃ τῇ δόξῃ αὐτοῦ περιεβάλετο ὡς ἓν τούτων. Εἰ δὲ τὸν χόρτον τοῦ ἀγροῦ, σήμερον ὄντα καὶ αὔριον εἰς κλίβανον βαλλόμενον, ὁ Θεὸς οὕτως ἀμφιέννυσιν, οὐ πολλῷ μᾶλλον ὑμᾶς, ὀλιγόπιστοι;» (Ματ. 6, 28-30). «Οὐχὶ δύο στρουθία ἀσσαρίου πωλεῖται; Καὶ ἓν ἐξ αὐτῶν οὐ πεσεῖται ἐπὶ τὴν γῆν ἄνευ τοῦ πατρὸς ὑμῶν. Ὑμῶν δὲ καὶ αἱ τρίχες τῆς κεφαλῆς πᾶσαι ἠριθμημέναι εἰσί. Μὴ οὖν φοβηθῆτε· πολλῶν στρουθίων διαφέρετε ὑμεῖς» (Ματ. 10, 29-31).
Με την εμπιστοσύνη του στον Θεό ο Χριστιανός μπορεί να αντιμετωπίζει τις μεγαλύτερες θλίψεις και τις σκληρότερες δοκιμασίες, τις σφοδρότερες συγχύσεις και τις σοβαρότερες αντιξοότητες της ζωής προσβλέποντας στις αψευδείς επαγγελίες Του. Γνωρίζοντας τη θεία αγάπη και συναισθανόμενος την αδυναμία του να διακρίνει το πραγματικό του συμφέρον, εμπιστεύεται τον εαυτό του στον Θεό και την πρόνοιά Του.
Γεωργίου Ι. Μαντζαρίδη, Χριστιανική Ηθική. Δεύτερος τόμος, σ. 171, εκδ. Ι. Μ. Μονής Βατοπαιδίου, Άγιον Όρος 2015.
