Με το όνομα αυτό αναφέρονται είτε σε εικόνα της Θεοτόκου είτε σε Ναό αφιερωμένο σε Αυτή. Η παράδοση δημιουργήθηκε στην Κωνσταντινούπολη, στον τόπο όπου υπάρχει ο Ναός Παναγία του Μπαλουκλί ή Ζωοδόχος Πηγή του Μπαλουκλί.
Σύμφωνα με την επικρατέστερη παράδοση, δυτικά της βυζαντινής Κωνσταντινούπολης, σε μια καταπράσινη περιοχή με πολλές πηγές και ρυάκια με γάργαρα νερά, όπου αφθονούσαν τα ψάρια, έρχονταν οι αυτοκράτορες για λίγη ξεκούραση την άνοιξη να απολαύσουν τα μαγευτικά της χρώματα.
Γύρω στο 450 μ.Χ. ένας στρατιώτης, ο Λέων, περνώντας από την περιοχή άκουσε έναν τυφλό να ζητά νερό. Ο Λέων, κοντοστάθηκε να βοηθήσει και, ενώ προβληματιζόταν πού να βρει νερό, άκουσε μια γλυκιά γυναικεία φωνή να του υποδεικνύει μια κοντινή πηγή χωρίς όμως να βλέπει καμία γυναίκα. Παραξενευμένος προχώρησε, βρήκε την πηγή και έφερε νερό στον τυφλό. Ο τυφλός αφού ήπιε, έβαλε λίγο στο πρόσωπό του να δροσιστεί και, ω του θαύματος, ανέβλεψε! Ο Λέων έμεινε απορημένος και κατάπληκτος στην αρχή, αλλά γρήγορα κατάλαβε πως η φωνή και το θαύμα που ακολούθησε ήταν έργο της Παναγίας.
Όταν μετά από λίγα χρόνια ο απλός στρατιώτης έγινε ο τρανός αυτοκράτορας Λέων ο Μέγας, έκτισε στην περιοχή μεγαλόπρεπο Ναό προς τιμήν της Θεοτόκου και τον ονόμασε «Πηγή». Φρόντισε ιδιαίτερα τη θαυματουργή πηγή που έγινε πια το αγίασμα του Ναού. Η χάρη της Παναγίας και η θαυματουργός επίδραση του αγιάσματός Της κατέστησαν σύντομα τον Ναό μεγάλο προσκυνηματικό κέντρο.
Τον 9ο αι. ο υμνογράφος Ιωσήφ συνέθεσε ειδικό ύμνο προς τη Θεοτόκο που τον ονόμασε «Ζωοδόχος Πηγή». Έκτοτε επικράτησε και το προσωνύμιο αυτό για την Παναγία. Σε ανάμνηση των εγκαινίων του ναού η Ορθόδοξη Εκκλησία καθιέρωσε εορτή την Παρασκευή της Διακαινησίμου.
Το 559, ο αυτοκράτορας Ιουστινιανός, θεραπευμένος από λιθίαση κάνοντας χρήση του νερού της Πηγής, ανακαίνισε τον Ναό και έχτισε γύρω του ανδρικό μοναστήρι με υλικά που είχαν περισσέψει από την Αγιά Σοφιά.
Ο Ναός καταστράφηκε και ανοικοδομήθηκε πολλές φορές. Η πέμπτη και τελευταία φορά ανοικοδόμησής του ήταν 1830. Στην αυλή του Ναού θάβονται οι Οικουμενικοί Πατριάρχες.
Ο Ναός αποκαλείται συνήθως «Παναγία Μπαλουκλί». Το επίθετο είναι τούρκικο και προέρχεται από τη λέξη «μπαλούκ» που σημαίνει ψάρι. Σύμφωνα με την παράδοση όταν η Πόλη έπεσε στα χέρια των Τούρκων, η είδηση έφτασε στον ηγούμενο του μοναστηριού καθώς τηγάνιζε ψάρια. Ο ηγούμενος δεν μπορούσε να πιστέψει πως η Παναγιά επέτρεψε να πέσει η Πόλη της στα χέρια των αλλοθρήσκων και είπε: «Μόνο αν αυτά τα μισοτηγανισμένα ψάρια ζωντανέψουν θα το πιστέψω». Αμέσως τα ψάρια πετάχτηκαν από το τηγάνι, έπεσαν στο νερό του αγιάσματος και κολυμπούσαν. Μέχρι σήμερα, σύμφωνα με την παράδοση, επτά ψάρια, που φαίνονται σαν μισοτηγανισμένα, κολυμπούν στο αγίασμα της Παναγίας της Μπαλουκλιώτισσας ή Ζωοδόχου Πηγής της Κωνσταντινούπολης.
