Ὁ Θεός δέν περιορίζεται στόν χῶρο καί στόν χρόνο. Εἶναι παντοῦ, καί ὑπάρχει πάντα! Δέν ἔχει κανενός εἴδους σῶμα, τό ὁποῖο θά χρειαζόταν χῶρο. Εἶναι ὁ Δημιουργός τοῦ χώρου, τοῦ χρόνου, καί κάθε ἄλλου ὑπαρκτοῦ. Εἶναι ὁ μόνος ἀληθινός Θεός, στόν ὁποῖο μόνο ἀνήκει ἡ λατρεία μας. Ἡ δέ παρουσία του ἁγιάζει τά πάντα.

Ὁ ἔρημος τόπος, ὅπου ὁ Μωυσῆς ἔβοσκε τά πρόβατά τοῦ, ἐκεῖ στήν κατάξερη Αἴγυπτο, δέν εἶχε τίποτε τό ἰδιαίτερο καί ἐντυπωσιακό. Μιά βάτος, πέτρες καί λίγο χορτάρι. Ἕνα τοπίο ἄγριο κι ἐρημικό. Ποιός θά ἔδινε ποτέ σημασία; Ὡστόσο ἔγινε «γῆ ἁγία», γιατί ἔκανε αἰσθητή τήν παρουσία του ὁ Θεός. Ἀποκάλυψε τόν ἑαυτό του μέσα ἀπό τήν καιόμενη βάτο· «Λῦσαι τὸ ὑπόδημα ἐκ τῶν ποδῶν σου· ὁ γὰρ τόπος ἐν ᾧ σὺ ἕστηκας γῆ ἁγία ἑστίν». (Ἔξ. 3, 5)

«Γῆ» ὅμως «ἁγία» σ᾿ ἕνα ἀσύγκριτο βαθμό εἶναι καί ὁ χριστιανικός Ναός. Ἐδῶ ὁ Κύριος θυσιάζει ἀναίμακτα τόν ἑαυτό του. Ἐδῶ εἶναι ὁ ἴδιος «προσφέρων» καί «προσφερόμενος». Ἐδῶ «μελίζεται» καί «διαμερ­ίζεται». Ἐδῶ δέν εἶναι βάτος, εἶναι Θυσιαστήριο. Δέν εἶναι συνομιλία, εἶναι παρουσία, εἶναι προσφορά καί θυσία Θεοῦ. Δέν εἶναι βοσκή προβάτων καί χορτάρι, εἶναι Γολγοθάς λύτρωσης καί ἀναγέννησης καί σωτηρίας.

Βέβαια ὁ Θεός «οὐκ ἐν χειροποιήτοις ναοῖς κατοικεῖ», ἀλλά ὁ Ναός εἶναι χῶρος τῆς παρουσίας καί τῆς θυσίας του. Εἶναι ὁ ἱερός χῶρος τῆς εὐχαριστιακῆς σύναξης, ὅπου τελεσιουργεῖται τό μέγα μυστήριο, ὁ καθαγιασμός, ἡ μεταβολή τοῦ ἄρτου καί τοῦ οἴνου σέ Σῶμα καί Αἷμα Χριστοῦ. Καρδιά καί νοῦς, σῶμα καί σκέψη, πρέπει νά βρίσκονται σέ στάση ἀπόλυτης ἐνατένισης καί αὐτοσυγκέντρωσης. «Σιγησάτω πᾶσα σὰρξ βροτεία / καὶ στήτω μετὰ φόβου καὶ τρόμου / καὶ μηδὲν γήινον ἐν ἑαυτῇ λογιζέσθω» (Χερουβικό Μεγάλου Σαββάτου).

Ἰδιαίτερο λόγο γιά τήν εὐταξία στόν ἱερό Ναό κατά τήν τέλεση τῆς θείας Λειτουργίας κάνει τό ἀρχαῖο ἐκκλησιαστικό βιβλίο «Ἀποστολικαὶ Διαταγαί», γραμμένο τόν 4^ο αἰώνα. Ἡ παράγραφος 57 (ΒΕΠΕΣ, σ. 5254) μᾶς παρέχει μοναδικές πληροφορίες γιά τήν ἐποχή ἐκείνη, ἀλλά πολύ διδακτικές καί γιά ἐμᾶς σήμερα.

Ὅλοι, σημειώνει τό κείμενο, βρίσκονται στίς θέσεις τούς. Ἐπίσκοποι, Ἱερατεῖο, λαϊκοί, σάν τό πλοῖο τό καλοτάξιδο. Ναῦτες πού φροντίζουν εἶναι οἱ Διάκονοι. Ὁ Ἐπίσκοπος, «παρακλητικὸς ὡς Θεοῦ ἄνθρωπος», εἶναι ὁ κυβερ­νήτης τοῦ πλοίου πού τό ὁδηγεῖ «μετὰ ἐπιστήμης πάσης». Δίνει ἐντολές στούς Διακόνους, καί οἱ Διάκονοι κανονίζουν τίς θέσεις τῶν λαϊκῶν καί φροντίζουν γιά τήν ὅλη εὐταξία μέσα στόν Ναό. «Οἱ λαϊκοὶ καθεζέσθωσαν μετὰ πάσης ἡσυχίας καὶ εὐταξίας, καὶ αἱ γυναῖκες κεχωρισμένως καὶ αὐταὶ καθεζέσθωσαν σιωπὴν ἄγουσα.» Χώρια οἱ ἄνδρες, χώρια οἱ γυναῖκες. Ὄχι μεικτό ἐκκλησίασμα, ὄχι ὅπου θέλει ὁ καθένας κι ἡ καθεμιά. Ὅπως θά ἔλεγε καί ὁ ἱερός Χρυσό­στομος, «οὐκ ἔστι θέατρον ἡ Ἐκκλησία».

Ὁ συγγραφέας τῶν «Ἀποστολικῶν Διαταγῶν» κάνει λόγο γιά τήν εὐλά­βεια ὅλων, Κληρικῶν καί λαϊκῶν. Ὅταν ἀναγινώσκεται τό Εὐαγγέλιο, «πάντες οἱ πρεσβύτεροι καὶ οἱ διάκονοι καὶ πᾶς ὁ λαὸς στηκέτωσαν μετὰ πολλῆς ἡσυχίας». Τά παλιά χρόνια ὑπῆρχε ὁ θεσμός τῶν θυρωρῶν καί τῶν ταξιθετῶν, ὥστε τά πάντα νά γίνονται «εὐσχημόνως καὶ κατὰ τάξιν». Οἱ «πυλωροί» (ἄνδρες θυρωροί) εἶχαν ὑπηρεσία στίς θέσεις τῶν ἀνδρῶν καί «αἱ διάκονοι (γυναῖκες) εἰς τὰς τῶν γυναικῶν».

«Οἱ νεώτεροι ἰδίᾳ καθεζέσθωσαν». Ἰδιαίτερη ἡ θέση τῶν παιδιῶν. Ἄν ὑπάρχουν περισσότερα καθίσματα, νά κάθονται, ἄν ὄχι, νά παραχωροῦν τή θέση τους στούς μεγαλύτερους. Οἱ πιό ἡλικιωμένοι νά κά­θονται «ἐν τάξει», ἀλλά ὅσοι καί ὅσες ἔχουν βρέφη καί μικρά παιδιά νά τά ἔχου­ν κοντά τους, γιά νά μήν ἐνοχλοῦν καί θορυβοῦν. Οἱ νεώτερες (τά κορίτσια) νά ἔχουν τίς δικές τους θέσεις ἤ νά στέκονται πίσω ἀπό τίς γυναῖκες. Ἐκεῖνο πού ἔχει σημασία εἶναι ὅτι «ἕκαστος τῶν εἰσερχόμενων εἰς τὸν ἴδιον τόπον ὁρμᾷ». Ὁ καθένας εἰσέρχεται στόν Ναό μέ εὐλάβεια καί στέκεται στήν καθωρισμέ­νη θέση.

Τό ἔργο τελειώνει μέ τήν ταξιθεσία. Ὁ Διάκονος –ὁ θυρωρός καί ταξιθέ­της– ἔχει καί τήν ἐπίβλεψη τῆς λειτουργικῆς εὐταξίας κατά τήν ὥρα τῆς λατρείας. «Ἐπισκοπεῖ», δηλαδή ἐποπτεύει καί παρακολουθεῖ, «μή τις ψιθυρίσῃ ἢ νυστάξῃ ἢ γελάσῃ ἢ νεύσῃ». Ψίθυροι, νυσταγμοί, χαμόγελα, νεύματα καί χειρονομίες εἶναι ἀνάρμοστα καί ἀνεπίτρεπτα στόν ἱερό χῶρο τοῦ Ναοῦ, ὅπου τελεῖται ἡ ἀναίμακτη θυσία τῆς θείας Εὐχαριστίας. «Χρῆ γὰρ ἐν ἐκκλησίᾳ ἐπιστημόνως καὶ νηφαλίως καὶ ἐγρηγορότως ἑστάναι, ἐκτεταμένην ἔχοντα τὴν ἀκοὴν εἰς τὸν τοῦ Κυρίου λόγον». Ἀπόλυτη τάξη καί ἡσυχία καί εὐλά­βεια

Ἀπό τούς Διακόνους ἄλλοι βοηθοῦν τόν Ἐπίσκοπο στήν ἑτοιμασία τοῦ Μυστηρίου, ἄλλοι συνεχίζουν τήν ἐπαγρύπνηση, καί πρίν ἀπό τόν ἀσπασμό τῆς ἀγάπης ὁ Διάκονος πού βρίσκεται πλάι στόν Ἐπίσκοπο φωνάζει· «Μή τις κατά τινος, μή τις ἐν ὑπόκρίσει». Ὅσοι δηλαδή, θά κοινωνήσετε – τότε κοινωνοῦσε ὅλος ὁ λαός – προσέξτε, ἐρευνῆστε τόν ἑαυτό σας μήπως ἔχετε κακία κατά τῶν ἀδελφῶν ἤ μήπως ἔρχεστε νά κοινωνήσετε ὑποκριτικά. Ὅταν πιά ἡ Θυσία ἔχει τελειώσει, «μεταλαμβάνει ἑκάστη τάξις καθ᾿ ἑαυτὴν τοῦ κυριακοῦ σώματος καὶ τοῦ τιμίου αἵματος ἐν τάξει μετὰ εἴδους καὶ εὐλαβείας».

Ἕνα λειτουργικό διαμάντι εἶναι τό ἀρχαῖο τοῦτο κείμενο τῶν «Ἀποστολικῶν Διαταγῶν». Μία ὑπέροχη περιγραφή καί ἀναπαράσταση τῆς λειτουργικῆς εὐταξίας τῆς ἀρχαίας Ἐκκλησίας. Ἕνας αὐθεντικός καί διαυγέστατος καθρέ­φτης τῶν πιστῶν σέ ὥρα λατρείας. Εἶναι ὡστόσο τό κείμενο αὐτό, γιά μᾶς σήμερα, ἕνας ἔλεγ­χος. Ἕνας ὀδυνηρός ἔλεγχος γιά τήν ὑποβάθμιση τοῦ λειτουρ­γικοῦ μας ἤθους. Εἶναι καιρός νά ἐπανέλθουμε στίς καθάριες πηγές τῆς πρώτης ᾿Ἐκκλησίας, γιά νά ἀναβαπτιστοῦμε. Μέ τέτοια λειτουργική συνείδηση καί βίωση τῆς μεγάλης Θυσίας καί δωρεᾶς θά μποροῦσε νά ἐπανέλθει ἡ πρω­τοφανής ἐκείνη καί θαυμαστή ἀρχαιοχριστιανική εὐταξία καί πνευματική κα­τάνυξη.

Πηγή: www.pathanasios.gr