Ένα από τα ιερά Μυστήρια της Εκκλησίας μας είναι και το Μυστήριο του Ευχελαίου ή του Αγίου Ελαίου. Το Μυστήριο αυτό είναι, αναμφιβόλως, γνωστό σε όλους μας, γιατί τελείται σε όλους τους ιερούς Ναούς τη Μεγάλη Τετάρτη το βράδυ, αλλά και με διάφορες άλλες ευκαιρίες (παραμονές Χριστουγέννων κ.λπ.) και όλοι οι Ορθόδοξοι πιστοί έχουν την ευκαιρία να συμμετάσχουν σ’ αυτό και να «σταυρωθούν» με το άγιο έλαιο ακούγοντας από τα χείλη του ιερέα τη φράση «εἰς ἴασιν ψυχῆς τε καὶ σώματος».
Το Μυστήριο αυτό τελείται, επίσης, όπως και η ακολουθία του Μικρού Αγιασμού, σε σπίτια, ιδιαιτέρως στις περιπτώσεις που υπάρχουν άνθρωποι με σοβαρά προβλήματα υγείας ή άνθρωποι που βρίσκονται προ του θανάτου. Ποτέ, ωστόσο, η ορθόδοξη Εκκλησία μας δεν θεώρησε ότι το Μυστήριο του Ευχελαίου προορίζεται μόνο για τους ετοιμοθάνατους ως τελευταίο εφόδιο, όπως από τον 12ο αιώνα πράττει ο Ρωμαιοκαθολικισμός, αλλοιώνοντας μια μακραίωνη εκκλησιαστική παράδοση. Εξάλλου, για μας τους ορθοδόξους Χριστιανούς το έσχατο εφόδιο του ανθρώπου προ του θανάτου είναι η Θεία Κοινωνία.
Το Μυστήριο του Ευχελαίου το συναντούμε ήδη στις σελίδες της Καινής Διαθήκης. Ο Απόστολος Ιάκωβος ο Αδελφόθεος στην Καθολική του επιστολή αναφέρει χαρακτηριστικά: «Ἀσθενεῖ τις ἐν ὑμῖν; Προσκαλεσάσθω τοὺς πρεσβυτέρους τῆςἘκκλησίας, καὶ προσευξάσθωσαν ἐπ’ αὐτὸν ἀλείψαντες αὐτὸν ἐλαίῳ ἐν τῷ ὀνόματι τοῦ Κυρίου καὶ ἡ εὐχὴ τῆς πίστεως σώσει τὸν κάμνοντα, καὶ ἐγερεῖ αὐτὸν ὁ Κύριος κἂν ἁμαρτίας ἡ πεποιηκώς, ἁφεθήσεται αὐτῷ» (5, 14-15). Δηλαδή, είναι κάποιος από σας άρρωστος; Να προσκαλέσει τους πρεσβυτέρους της Εκκλησίας (δηλαδή τους ιερείς) να προσευχηθούν γι’ αυτόν και να τον αλείψουν με λάδι στο όνομα του Κυρίου. Και η προσευχή που γίνεται με πίστη θα σώσει τον άρρωστο. Ο Κύριος θα τον κάνει καλά. Κι αν έχει κάνει αμαρτίες, θα του τις συγχωρήσει.
Όπως καθίσταται σαφές από τους πιο πάνω λόγους του Αγίου Ιακώβου του Αδελφοθέου, ο σκοπός του Μυστηρίου του Ευχελαίου είναι διπλός∙ η θεραπεία της σωματικής ασθενείας κάποιου ανθρώπου και η συγχώρηση των αμαρτιών του. Η ορθόδοξη Εκκλησία ποτέ δεν βλέπει τον άνθρωπο μονοδιάστατα∙ μόνο ως ψυχή ή μόνο ως σώμα. Τον βλέπει ως μία αδιάσπαστη ενότητα ψυχής και σώματος. Ο ίδιος ο Κύριός μας Ιησούς Χριστός υπήρξε επί της γης ιατρός ψυχών και σωμάτων, θεραπεύοντας τους ανθρώπους από διάφορες σωματικές ασθένειες, αλλά και συγχωρώντας τις αμαρτίες τους. Πολλές φορές, μάλιστα, Του ζητούσαν να θεραπεύσει κάποια σωματική ασθένεια και ο Κύριος συγχωρούσε πρώτα τις αμαρτίες του ασθενούς, φανερώνοντας τοιουτοτρόπως την αλληλεξάρτηση μεταξύ σωματικής και πνευματικής ασθενείας.
Όσον αφορά στον προαναφερθέντα διπλό σκοπό του Μυστηρίου του Ευχελαίου, πρέπει να κάνουμε δύο πολύ σημαντικές παρατηρήσεις:
α) Κανένα Ιερό Μυστήριο της Εκκλησίας μας δεν αποτελεί μαγική πράξη και δεν ενεργεί με τρόπο μαγικό και μηχανικό. Γι’ αυτό και το Μυστήριο του Ευχελαίου δεν ενεργεί αυτομάτως. Δεν παρέχει, δηλαδή, τη σωματική θεραπεία αναγκαστικώς. Η σωματική θεραπεία επέρχεται μόνο, όταν ο Πανάγαθος Θεός κρίνει ότι αυτό είναι προς το συμφέρον του ασθενούς. Ας μην ξεχνούμε, ότι και στην περίπτωση αυτή, όπως και σε όλες τις περιπτώσεις τελέσεως των ιερών Μυστηρίων, έχει πολύ μεγάλη σημασία ο βαθμός της πίστεως των συμμετεχόντων. Είναι χαρακτηριστική εν προκειμένω η φράση του Αγίου Ιακώβου του Αδελφοθέου: «Ἡ εὐχὴ τῆς πίστεως σώσει τὸν κάμνοντα». Ακόμη, όμως, και όταν δεν χορηγείται η αιτούμενη θεραπεία του ασθενούς, η παρουσία της χάριτος του Θεού παρέχει ουράνια παράκληση καθιστώντας όσο γίνεται πιο ελαφρό το φορτίο της νόσου και αυξάνοντας την υπομονή και καρτερία, που πρέπει να έχει ο άνθρωπος στις στιγμές της κορυφαίας δοκιμασίας του.
β) Με το Μυστήριο του Ευχελαίου ζητούμε από τον Πανάγαθο Θεό τη συγχώρηση των αμαρτιών του ασθενούς, αλλά και όλων των συμμετεχόντων σ’ αυτό πιστών. Σε καμία περίπτωση, ωστόσο, το Μυστήριο αυτό δεν υποκαθιστά το Μυστήριο της Εξομολογήσεως, που είναι το Μυστήριο εκείνο διά του οποίου παρέχεται η άφεση των αμαρτιών. Το Μυστήριο του Ευχελαίου μας παρέχει πνευματική ανακούφιση. Δεν μας απαλλάσσει, όμως, από την ανάγκη της Εξομολογήσεως σε πνευματικό πατέρα.
Όλοι μας είμαστε σε μικρότερο ή μεγαλύτερο βαθμό πνευματικώς ασθενείς και έχουμε ανάγκη θεραπείας. Το μέγεθος της πνευματικής μας ασθενείας φανερώνεται από τις αμαρτίες και τα ψυχικά πάθη που μας ταλαιπωρούν. Από αυτό το πνευματικό βάρος των αμαρτιών και των ψυχικών παθών ζητούμε από τον Κύριο να μας απαλλάξει: Το Ευχέλαιο μπορεί να συμπληρώσει την Εξομολόγηση όχι για αμαρτήματα εγνωσμένα και από πρόθεση παρασιωπηθέντα, αλλά για όσα ο άνθρωπος έπραξε εν αγνοία, μη γνωρίζοντας δηλαδή ότι αυτά είναι αμαρτήματα, ή λησμόνησε να τα εξομολογηθεί.
Ας κάνουμε, τέλος, και κάποιες σημαντικές ιστορικές επισημάνσεις. Στην αρχαία Εκκλησία το Μυστήριο του Ευχελαίου ετελείτο μέσα στη θεία Λειτουργία, όπως και τα Μυστήρια του Γάμου και της Βαπτίσεως. Το γεγονός αυτό αποτελεί απτή απόδειξη, ότι τα πάντα στη ζωή της Ορθοδόξου Εκκλησίας μας (ιερά Μυστήρια, ιερές Ακολουθίες, πνευματικός αγώνας κ.λπ.) αποσκοπούν στη θεία Λειτουργία και τη Θεία Κοινωνία, την Κοινωνία του Σώματος και του Αίματος του σαρκωθέντος Υιού και Λόγου του Θεού. Η θεία Λειτουργία είναι το επίκεντρο και το αποκορύφωμα ολόκληρης της ζωής της Εκκλησίας μας και η συμμετοχή μας στο ποτήριο της Ευχαριστίας η κορυφαία δυνατότητα πραγματικής ενώσεώς μας με τον Θεάνθρωπο Κύριό μας Ιησού Χριστό.
Η ακολουθία του Ευχελαίου, όπως παραδίδεται στα σημερινά Ευχολόγια, διαμορφώθηκε μόλις τον 16ο αιώνα, αφού πέρασε από διάφορες εξελικτικές φάσεις. Επειδή δε εκ παραδόσεως το Ευχέλαιο ετελείτο από επτά ιερείς, η ακολουθία του Ευχελαίου έλαβε τη χαρακτηριστική επταδική μορφή, που έχει σήμερα∙ επτά απόστολοι, επτά ευαγγέλια, επτά εκτενείς και επτά ευχές. Ωστόσο, επειδή η τέλεση του Ευχελαίου από επτά ιερείς δεν είναι καθόλου εύκολη υπόθεση στις μέρες μας, τελείται και από μικρότερο αριθμό ιερέων, ακόμη δε και από ένα μόνο ιερέα, ιδιαιτέρως στις περιπτώσεις που τελείται σε σπίτια ή σε νοσοκομεία και κλινικές για ασθενείς.
Του Πρωτ. Μιχαήλ Βοσκού
Πηγή: www.imlemesou.org
