Προσέχετε τον εαυτό σας. Η πρόοδος στην πνευματική ζωή διακρίνεται με την ολοένα και περισσότερη συναίσθηση της μηδαμινότητάς μας. Ενώ όσο αυξάνει η εκτίμηση του εαυτού μας σε κάτι, τόσο βαδίζουμε στην καταστροφή. Ο εχθρός θα το εκμεταλλευθεί αυτό. Θα πλησιάσει και θα επιχειρήσει να πετάξει κανένα πετραδάκι στον δρόμο μας για να σκοντάψουμε.
Μια ψυχή που δίνει στον εαυτό της αξία, μοιάζει με τον κόρακα του Αισώπου που ακούγοντας τις κολακείες της αλεπούς για την «ωραία» του φωνή, άνοιξε το στόμα και του έπεσε το τυρί.
Πόσο χρήσιμο θα ήταν να βρισκόταν κάποιος να σας κατηγορεί. Να χαίρεστε, αν ποτέ συμβεί αυτό. Είναι πολύ επικίνδυνο να σας επαινούν όλοι και κανείς να μην σας λέει την αλήθεια. Είναι νομίζετε δύσκολο να πλανηθεί ή να σκοντάψει κανείς; Απέχετε πολύ από το να θεωρείτε τον εαυτό σας άγιο και άξιο να συμβουλεύει τους άλλους;
Στο Κίεβο ασκήτευε κάποτε κάποιος με πολλή νηστεία και μόνωση. Τον πολέμησε όμως ο εγωισμός και άλλα πάθη. Πήγε λοιπόν και εξομολογήθηκε τους λογισμούς του στον μακαριστό στάρετς Παρθένιο. Εκείνος του έδωσε χρήματα και τον έστειλε στην αγορά λέγοντας: «Αγόρασε κρέας και φάγε το μπροστά στους άλλους». Ο ασκητής ακολούθησε τη συμβουλή του στάρετς και όλοι οι πειρασμοί του φύγανε.
Να πώς οι Πατέρες πολεμούσαν την υπερηφάνεια. Συχνά να ελέγχετε και εσείς τον εαυτό σας στο σημείο αυτό. Γιατί δεν είναι μικρή συμφορά. Λένε ότι η υπερηφάνεια είναι κλέφτης που βρίσκεται μέσα στο σπίτι. Έρχεται συχνά σε συνεννόηση με τους εξωτερικούς κλέφτες, τους ανοίγει πόρτες και παράθυρα, και εκείνοι μπαίνουν και αρπάζουν κάθε θησαυρό.
Αγωνιστείτε, ενώ συναναστρέφεστε με άλλους και φροντίζετε για τις βιοτικές υποθέσεις, συγχρόνως να σκέφτεστε τον Θεό και να έχετε τη συναίσθηση ότι βρίσκεται κοντά σας και σας κατευθύνει σύμφωνα με το άγιό Του θέλημα. Έτσι δεν θα διασπάστε στην εσωτερική σας εργασία. Η διάσπαση είναι η πρώτη επιτυχία του διαβόλου. Η δεύτερη επιτυχία του είναι η προσκόλληση της καρδιάς σε κάτι το γήινο και η αιχμαλωσία των αισθημάτων και των σκέψεων σ’ αυτό. Αυτή είναι χειρότερη επιτυχία του εχθρού. Προσπαθήστε να αποδεσμεύεσθε από κάθε αιχμαλωσία της καρδιάς και από κάθε διάσπαση της εσωτερικής σας εργασίας. Ο τρόπος είναι ένας∙ να μην απομακρύνεται η προσοχή από τον Κύριο και τη συναίσθηση της παρουσίας Του.
Οι υπερβολές δεν οδηγούν ποτέ σε καλό. Το πρώτο βήμα για την υπερηφάνεια είναι η κενοδοξία, η πεποίθηση δηλαδή ότι είμαι κάτι. Το δεύτερο είναι η οίηση, η συναίσθηση δηλαδή του ότι όχι απλώς είμαι κάτι, αλλά κάτι σπουδαίο ενώπιον Θεού και ανθρώπων. Από την κενοδοξία και την οίηση γεννιέται πλήθος υπερήφανων λογισμών, βδελυκτών στον Θεό. Η αυτογνωσία και η βίωση της μηδαμινότητάς μας μπορεί εδώ να βοηθήσει. Συχνά ας φέρνουμε στη μνήμη μας σφάλματα του παρελθόντος και ας κατακρίνουμε τον εαυτό μας γι’ αυτά.
Αγωνιστείτε να αποκτήσετε ταπείνωση. Η ταπείνωση είναι ευωδία Χριστού και ένδυμα Χριστού. Για χάρι της όλα θα τα συγχωρήσει ο Θεός. Δεν θα εξετάσει τις ελλείψεις που είχε ο αγώνας μας. Ενώ χωρίς ταπείνωση καμιά άσκηση δεν μπορεί να μας βοηθήσει. Με το ταπεινό φρόνημα μπορεί ο άνθρωπος να σωθεί. Χωρίς όμως αυτό το εισιτήριο δεν θα του επιτρέψουν να μπει στον παράδεισο που είναι γεμάτος από ταπεινούς. Η ταπείνωση πρέπει να αποτελεί το φόντο της ζωής σας, όπως και του καθενός που ζει ειλικρινά την εν Χριστώ ζωή.
Όσιος Θεοφάνης ο Έγκλειστος
