Η πρώτη μορφή με την οποία συναντάται ο εγωισμός στην παιδική ψυχή είναι, συνήθως, η ματαιοδοξία στα ρούχα. Η χαρά των παιδιών για κάποιο καινούργιο ρούχο είναι πράγματι φυσιολογική και αθώα, μόνον εάν δεν ξεπερνά ορισμένα όρια. Όταν, όμως, αυτές οι εκδηλώσεις χαράς εκ μέρους των παιδιών είναι ατέλειωτες, όταν αυτά υπερηφανεύονται για τα κοσμήματά τους, ή περιφρονούν τα άλλα παιδιά που είναι ντυμένα πιο απλά, τότε τα φυσιολογικά όρια έχουν καταπατηθεί.

Η γελοία και κούφια αυτή ματαιοδοξία καλλιεργείται συχνά από τους ίδιους τους ασύνετους γονείς που στολίζουν τα παιδιά τους σαν κούκλες, και ενθουσιασμένοι οι ίδιοι, τα φέρνουν μπροστά στον καθρέπτη να καμαρώσουν και αυτά.

Για να μην υποθάλπουν τη ματαιοδοξία της ενδυμασίας στα παιδιά, οι γονείς πρέπει να αποφεύγουν τέτοιες άστοχες ενέργειες. Πρέπει να δώσουν στα παιδιά να καταλάβουν ότι μπροστά στον Θεό τα εντυπωσιακότερα και ακριβότερα ρούχα δεν έχουν καμιά αξία, γιατί ο Θεός κοιτάζει όχι τα ρούχα αλλά την καρδιά και επομένως είναι πολύ ωραιότερο ένα παιδί με άσχημο και φτωχικό φόρεμα, που έχει όμως ευσεβή και καθαρή καρδιά. Ας τους υπενθυμίσουν επίσης ότι και το βρέφος Ιησούς μέσα στη φάτνη ήταν τυλιγμένο με φτωχικά σπάργανα.

Οι συνετοί γονείς θα μιλούν στα παιδιά τους όχι για ακριβά και πολυτελή ρούχα, αλλά για καθαρά και περιποιημένα, γιατί τα παιδιά πρέπει βεβαίως να μάθουν στην καθαριότητα. Γι’ αυτό μην θεωρείτε ως εγωισμό την άρνηση του παιδιού να φορέσει βρώμικο ή ξεσχισμένο ρούχο, να φάει ή να πιει από άπλυτο σκεύος, ή αν αυτό επιθυμεί να είναι όλα γύρω του καθαρά και τακτικά. Αντιθέτως πρέπει να καλλιεργήσετε στα παιδιά με κάθε τρόπο την αγάπη προς την τάξη και την καθαριότητα.

Μια δεύτερη μορφή εγωισμού συναντούμε στα παιδιά όταν αυτά υπερηφανεύονται για τον πλούτο, ή την κοινωνική θέση και το αξίωμα των γονέων τους, περιφρονούν τα φτωχότερα παιδιά, θεωρούν τον εαυτό τους καλύτερο απ’ αυτά και γι’ αυτό τα αποφεύγουν, κ.ο.κ.

Για να μην οικειοποιηθούν τα παιδιά σας το σιχαμένο αυτό ελάττωμα, να τα συνηθίζετε να είναι προσεκτικά και γλυκομίλητα. Να σέβονται κάθε άνθρωπο, πλούσιο ή φτωχό, διάσημο ή άσημο. Μην εμποδίζετε τη φιλία τους με φτωχά αλλά καλά, παιδιά. Μην τους επιτρέπετε να μιλούν απότομα ή με θράσος στο βοηθητικό προσωπικό του σπιτιού ή σε οποιονδήποτε άλλον.

Εμπνεύσατε σ’ αυτά ότι ο Θεός προσέχει όχι τον πλούτο ή την διασημότητα, αλλά την αρετή και την τιμιότητα. Μιλήστε τους για τον Ιησού, που διάλεξε για τον εαυτό Του όχι πλούσιους και διάσημους γονείς αλλά ένα μαραγκό για προστάτη Του και τη φτωχή κόρη της Ναζαρέτ για Μητέρα Του.

Η τρίτη μορφή εγωισμού συναντάται στα παιδιά όταν αυτά διαρκώς ασχολούνται με τις πραγματικές ή φανταστικές αρετές τους. Πολλά είναι τα παιδιά που υπερηφανεύονται για την επιμέλεια, την ευσέβεια ή τη σεμνότητά τους ή που φαντάζονται, π.χ., ότι είναι οι καλύτεροι μαθητές στην τάξη τους κ.ο.κ.

Μέχρι εδώ δεν υπάρχει τίποτα το αξιοκατάκριτο σ’ αυτό που το παιδί θεωρεί τιμή του, π.χ., να προοδεύει στο σχολείο ή να ξεχωρίζει για την καλή συμπεριφορά του. Η φιλοδοξία αυτή χαρακτηρίζει κάθε άνθρωπο και την τοποθέτησε στην παιδική καρδιά ο ίδιος ο Θεός. Η φιλοδοξία, όμως, αυτή δεν πρέπει να ξεπερνά τα όρια γιατί τότε καταντά αναζήτηση τιμής στη ματαιότητα. Το παιδί πρέπει να είναι επιμελές, σεμνό, ευσεβές, όχι μόνο επειδή το επαινούν γι’ αυτό, αλλά επειδή, αυτό ζητά ο Θεός. Και όσο μεγαλώνει, πρέπει να συνειδητοποιεί ότι πρέπει να κάνει το καλό από αίσθημα χρέους και με τη σκέψη στον Θεό και όχι μόνο για να απολαμβάνει τον έπαινο των ανθρώπων. Πρέπει να μάθει να αποφεύγει το κακό και την αμαρτία επειδή ο Θεός τα απαγόρευσε και όχι από τον φόβο της αποδοκιμασίας και της τιμωρίας.

Προσέξτε εσείς οι ίδιοι μην εμπνεύσετε στα παιδιά την έπαρση, την υψηλοφροσύνη, τον αυτοέπαινο, την υπέρμετρη φιλοδοξία, και καυχησιολογία. Μην επιτρέπετε σ’ αυτά να συζητούν πράγματα που δεν καταλαβαίνουν και μην τα επαινείτε υπερβολικά όταν φέρονται καλά. Ένα χαϊδευτικό βλέμμα, ένα χαμόγελο ικανοποιήσεως, λίγα θερμά αλλά μετρημένα λόγια πρέπει να είναι αρκετά για να βραβεύσουν το παιδάκι που έκανε το καθήκον του.

Μην αφήνετε ποτέ τα παιδιά να μιλούν πολύ και να καυχώνται για τον εαυτό τους, ή να λαμβάνουν αυθαίρετα μέρος στις συζητήσεις των μεγάλων, να τους περιγελούν ή να τους διορθώνουν με αυθάδεια, σε ό,τι λέγουν.

Να τα μάθετε, τέλος, όπως είπαμε ήδη, στην ακριβή υπακοή, γιατί η υπακοή είναι ο καλύτερος δάσκαλος της ταπεινοφροσύνης.

Αν θέλετε να μισήσουν τα παιδιά σας κάθε μορφή υπερηφάνειας, επάρσεως και ματαιοδοξίας, δείχνετε σ’ αυτά, πόσο μεγάλο αμάρτημα είναι ο εγωισμός στα μάτια του Θεού, ότι αυτός, όπως λέει η Αγία Γραφή είναι∙ «η αρχή πάσης αμαρτίας» και «βδέλυγμα ενώπιον του Θεού». Μιλήστε τους για τα κακά πνεύματα που, εξαιτίας της υπερηφάνειας, ξέπεσαν από τον Ουρανό, για τους πρωτοπλάστους που, ένεκα του εγωισμού, θέλησαν με την παρότρυνση του Διαβόλου, να γίνουν και αυτοί θεοί και έχασαν έτσι τον Παράδεισο. Πείτε, ακόμη, στα παιδιά που οδηγεί ο εγωισμός, πόσο φοβερά τιμωρείται ο εγωιστής και τονίστε τους ότι η υπερηφάνεια οδηγεί στην πτώση.

Μην λησμονήσετε να διδάσκετε στα παιδιά σας πόσο ευάρεστη είναι στον Θεό η αρετή της ταπεινοφροσύνης και της απλότητας, πόσο ο Θεός υψώνει τον ταπεινό όπως τη Μητέρα του Κυρίου και τους Αγίους. Το μεγαλύτερο όμως πρότυπο ταπεινοφροσύνης, όπως και σε όλες τις άλλες αρετές, είναι ο ίδιος ο Κύριος, ο Οποίος μας λέει: «Μάθετε ἀπ’ ἐμοῦ, ὅτι πρᾷός εἰμι καί ταπεινός τῇ καρδίᾳ,» (Ματ. 11, 29).

Γονείς! Όλοι θέλετε να είναι τα παιδιά σας καλά και υπάκουα. Αν πραγματικά το επιθυμείτε αυτό, αγωνισθείτε να νικήσετε την εγωιστική υψηλοφροσύνη γιατί τα υψηλόφρονα παιδιά είναι και ιδιότροπα και ανυπάκουα. Καλλιεργείστε στις ψυχές τους την ταπεινοφροσύνη και μετριοφροσύνη γιατί τα ταπεινά και μετριόφρονα παιδιά είναι σχεδόν πάντοτε υπάκουα.

Όλοι θέλετε να ανοίξει στις καρδιές των παιδιών το άνθος της ευγνωμοσύνης, μάθετέ τα, λοιπόν, να είναι ταπεινά και προφυλάξτε τα από τον εγωισμό, γιατί ο εγωιστής άνθρωπος είναι αγνώμων.

Όλοι σας θέλετε να δείτε τα παιδιά σας ευτυχισμένα, εμπνεύσατε σ’ αυτά τη μετριοφροσύνη και την ταπεινοφροσύνη. Ο μετριόφρων και ολιγαρκής άνθρωπος είναι πράος και αυτάρκης, και στην ουσία είναι και ευτυχής.

Τέλος, όλοι θέλετε να έχουν τα παιδιά σας την ευλογία του Θεού. Προφυλάξτε τα, λοιπόν, από τον εγωισμό. Διδάξτε τους με τον λόγο και το παράδειγμα τη μετριοφροσύνη και την ταπεινοφροσύνη διότι «ὁ Θεὸς ὑπερηφάνοις ἀντιτάσσεται, ταπεινοῖς δὲ δίδωσι χάριν» (Ιακ. 4, 6).

Ειρηναίου (Επισκόπου Αικατερινμπούργκ και Ιρμπίτσκ), Μητέρα πρόσεχε!, σσ. 84-89, εκδ. Ι.Μ. Παρακλήτου, Ωρωπός Αττικής 1976.