Η Μεταμόρφωση του Σωτήρος έχει κεντρική θέση στην Ορθόδοξη Εκκλησία και Θεολογία. Είναι το γεγονός που αποκαλύπτει τη δόξα της Εκκλησίας και των πιστών. Είναι η μαρτυρία της νέας καταστάσεως που εισάγεται με την έλευση του Χριστού στην ιστορία.

Κατά τη Μεταμόρφωση, ο Χριστός φανερώνει μέσα από την ανθρώπινη φύση Του την άκτιστη δόξα της θεότητός Του. Ταυτόχρονα προσλαμβάνει στην άκτιστη θεϊκή δόξα τους ανθρώπους που τον περιβάλλουν.

Ο Μωυσής και ο Ηλίας μετέχουν στην ίδια λαμπρότητα με τον Χριστό. Η μόνη διαφορά είναι ότι ο Χριστός αποτελεί την πηγή, ενώ αυτοί τους δέκτες της θείας λαμπρότητας. Ο λόγος για τον οποίο μεταμορφώθηκε ο Χριστός ενώπιον των Μαθητών, ήταν η προσέγγιση της ημέρας της Σταυρώσεώς Του: «῞Ινα ὅταν σὲ ἴδωσι σταυρούμενον, τὸ μὲν πάθος νοήσωσιν ἑκούσιον» .

Με τη Μεταμόρφωση ο Χριστός από τη μια μεριά βεβαιώνει τη θεότητά Του, που λίγο νωρίτερα είχαν ομολογήσει οι Μαθητές με το στόμα του Αποστόλου Πέτρου, ενώ από την άλλη προσφέρει μια πρώτη εμπειρία της ελεύσεως της Βασιλείας Του.

Ο εορτασμός της Μεταμορφώσεως στις 6 Αυγούστου δεν μας βοηθεί ίσως να θυμηθούμε τον άμεσο σύνδεσμό της με τον Σταυρό του Χριστού. Μόνο αν σκεφθούμε ότι μετά μερικές εβδομάδες, στις 14 Σεπτεμβρίου, γιορτάζεται η Παγκόσμιος Ύψωσις του Τιμίου Σταυρού, που θυμίζει τη Μεγάλη Παρασκευή, βρίσκουμε την ιστορική συνάφεια της Εορτής.

Ως ιστορικό δηλαδή γεγονός, η Μεταμόρφωση πραγματοποιήθηκε λίγες εβδομάδες πριν το Πάθος. Στο εκκλησιαστικό εορτολόγιο θα είχε από ιστορική σκοπιά τη θέση της λίγες εβδομάδες πριν το Πάσχα· ίσως τόσες, όσες τη χωρίζουν τώρα από την Ύψωση του Τιμίου Σταυρού. Και δεν πρέπει να θεωρείται τυχαίο ότι στη θέση αυτή τοποθέτησε η Εκκλησία μας μιαν άλλη εορτή· την εορτή του θεολόγου του Θαβωρείου Φωτός, του αγίου Γρηγορίου του Παλαμά. Έτσι η δεύτερη Κυριακή της Μεγάλης Τεσσαρακοστής, πέντε εβδομάδες πριν το Πάσχα, είναι αφιερωμένη στον άγιο Γρηγόριο τον Παλαμά.

Είναι εξάλλου χαρακτηριστικό, ότι και στα τρία συνοπτικά Ευαγγέλια το γεγονός της Μεταμορφώσεως αναφέρεται αμέσως μετά τη δήλωση του Χριστού, ότι «εἰσί τινες τῶν ὧδε ἑστηκότων, οἵτινες οὐ μὴ γεύσωνται θανάτου ἕως ἂν ἴδωσι τὴν βασιλείαν τοῦ Θεοῦ ἐληλυθυῖαν ἐν δυνάμει». Έτσι η Μεταμόρφωση του Χριστού, όπως επισημαίνεται και στην Πατερική Παράδοση, έρχεται ως «ἐν δυνάμει» φανέρωση της Βασιλείας του Θεού.

Ο Χριστός με τη Μεταμόρφωσή Του επαληθεύει και ενισχύει την πίστη στη θεότητά Του, που ήδη ομολόγησαν οι Μαθητές. Κατά τη Μεταμόρφωση ο Χριστός δεν προσέλαβε κάτι που δεν είχε πριν, αλλά φανέρωσε, στα μέτρα και πάλι της δεκτικότητας των Μαθητών Του, τη δόξα που είχε πάντοτε ως Θεάνθρωπος. Η δόξα δηλαδή που είδαν οι τρεις Μαθητές στο όρος Θαβώρ δεν ήταν κάποιο παροδικό φαινόμενο, αλλά το αιώνιο Φως της θείας φύσεως του Χριστού. Αυτό δηλώνει και ο υμνογράφος της Εκκλησίας μας, όταν λέει: «Μετεμορφώθης ἐν τῷ ὄρει, Χριστὲ ὁ Θεός, δείξας τοῖς μαθηταῖς σου τὴν δόξαν σου καθὼς ἠδύναντο».

Το φως της Μεταμορφώσεως είναι το Άκτιστο Φως της Βασιλείας του Θεού, που ήρθε στον κόσμο με την έλευση του Χριστού. Βέβαια η Βασιλεία του Θεού ως άναρχη και ατελεύτητη δεν περιορίζεται στον χρόνο, αλλά τον υπερκαλύπτει και τον μεταμορφώνει. Δεν αρχίζει μετά το τέλος της ιστορίας, αλλά υπάρχει ήδη μέσα σ’ αυτήν και πάνω από αυτήν, και θα εξακολουθεί να υπάρχει πέρα από αυτήν.

Στην πραγματικότητα δηλαδή, η «ἐν δυνάμει» έλευση της Βασιλείας του Θεού δεν είναι τίποτε άλλο, παρά η «εν δυνάμει» φανέρωσή Της. Δεν έρχεται κάτι που δεν υπήρχε προηγουμένως, αλλά φανερώνεται αυτό που υπήρχε και θα υπάρχει πάντοτε. Όπως το Άκτιστο Φως, που φανερώθηκε κατά τη Μεταμόρφωση στους Μαθητές, υπήρχε εξαρχής και παραμένει αιώνια στη θεανθρώπινη υπόσταση του Χριστού, έτσι και η Βασιλεία του Θεού, που ήρθε στον κόσμο με τον Χριστό, φανερώνεται μερικές φορές στους πιστούς, ως προανάκρουσμα του μέλλοντος Αιώνος.

Η χριστιανική Πίστη δεν στηρίζεται σε κάποια ηθική αρχή ή ιδεολογία, αλλά θεμελιώνεται στη φανέρωση της Βασιλείας του Θεού εν Χριστώ μέσα στην ιστορία. Χαρακτηριστική είναι η μαρτυρία του αποστόλου Πέτρου, που αναφέρεται ακριβώς στην εμπειρία του από τη Μεταμόρφωση, προκειμένου να δηλώσει την αλήθεια του χριστιανικού κηρύγματος: «Οὐ γὰρ σεσοφισμένοις μύθοις ἐξακολουθήσαντες ἐγνωρίσαμεν ὑμῖν τὴν τοῦ Κυρίου ἡμῶν ᾿Ιησοῦ Χριστοῦ δύναμιν καὶ παρουσίαν, ἀλλ᾿ ἐπόπται γενηθέντες τῆς ἐκείνου μεγαλειότητος».

Χωρίς την εμπειρία των ουρανίων δεν ελευθερώνεται ο άνθρωπος από τους πειρασμούς των επιγείων. Οι Απόστολοι του Χριστού, οι Μάρτυρες, οι Άγιοι και οι Ασκητές της Εκκλησίας δεν θα μπορούσαν να νικήσουν τον κόσμο και να προσφέρουν τα πάντα για τον Χριστό, αν δεν είχαν κάποια γεύση της ουράνιας μακαριότητας. Η εν Χριστώ υιοθεσία κερδίζεται από την παρούσα ζωή. «Νῦν τέκνα Θεοῦ ἐσμεν», γράφει ο απόστολος και ευαγγελιστής Ιωάννης, «καὶ οὔπω ἐφανερώθη τί ἐσόμεθα· οἴδαμεν δὲ ὅτι ἐὰν φανερωθῇ, ὅμοιοι Αὐτῷ ἐσόμεθα, ὅτι ὀψόμεθα αὐτὸν καθώς ἐστι».

Την αίσθηση της εν Χριστώ υιοθεσίας αποκτά ο άνθρωπος στη ζωή του με την τήρηση των θείων εντολών. Με την αυταπάρνηση και την αυτοπροσφορά του στον Θεό και το θέλημα του Θεού, που αποτελεί μια μορφή θανάτου, γίνεται ο πιστός μέτοχος της θείας Ζωής και Βασιλείας.

Η γεύση της αιωνιότητας δεν αρχίζει μετά τον Σταυρό, αλλά με τον Σταυρό. Η υπακοή στο θέλημα του Θεού «μέχρι θανάτου» είναι ήδη μετοχή στην ανάσταση. Όπως η δόξα του Χριστού αρχίζει με τον Σταυρό, που συντρίβει τις δυνάμεις του πονηρού, έτσι και η δόξα των χριστιανών αρχίζει με την εκούσια αποδοχή του θανάτου για τον Χριστό, που συντρίβει τον παλαιό άνθρωπο και αποκαλύπτει το νέο.

Η Μεταμόρφωση του Χριστού είναι η προετοιμασία του Σταυρού. Και ο Σταυρός του Χριστού είναι η αφετηρία της δόξας Του ως ανθρώπου. Ο Χριστός με τη Μεταμόρφωση δεν αποκτά τίποτε καινούργιο, αλλά ενισχύει τους Μαθητές ενόψει της Σταυρώσεώς Του. Οι Μαθητές χρειάζονταν την ενίσχυση αυτή, για να αντιμετωπίσουν τον Σταυρό του Διδασκάλου τους, όπως και τον δικό τους σταυρό αργότερα για το όνομα του Διδασκάλου τους.

Η πύλη της Βασιλείας του Θεού είναι ο Σταυρός. Και η δόξα του Θεού μέσα στον κόσμο αρχίζει με τον Σταυρό. Κάθε φανέρωση της δόξας του Θεού μέσα στην ιστορία, πριν ή μετά την έλευση του Χριστού, αποτελεί προτύπωση ή προέκταση του Σταυρού του Χριστού. Κάθε εμπειρία της δόξας του Θεού κατά την παρούσα ζωή προαναγγέλλει ή συνοδεύει την εμπειρία του Μυστηρίου του Σταυρού.

Γεώργιος Ι. Μαντζαρίδης, (Ομότιμος Καθηγητής Θεολογικής Σχολής Α.Π.Θ.)

Πηγή: Περιοδικό «Ορθόδοξη Μαρτυρία» (Κύπρου), σσ. 1-8, αρ. 49/1996.