Λέει ο άγιος Νεκτάριος: «Η εξομολόγηση είναι αναγκαία για τους εξής λόγους: α) είναι εντολή του Θεού, β) επαναφέρει και αποκαθιστά την ειρήνη μεταξύ Θεού και ανθρώπων και γ) ωφελεί τον άνθρωπο από ηθική και πνευματική άποψη.

Η νηστεία και η προσευχή είναι ο μοναδικός τρόπος προετοιμασίας για την αληθινή εξομολόγηση.

Η εξομολόγηση ειλικρινής αναφορά των αμαρτημάτων που διαπράχθηκαν, χωρίς ντροπή και δισταγμό, αλλά με αυτομεμψία και συντριβή καρδιάς, ενώπιον του προσώπου που η Εκκλησία έχει ορίσει για τη συγχώρεση των αμαρτιών, δηλαδή του Πνευματικού ιερέα.

Για να είναι αποτελεσματική, πρέπει να είναι εκούσια και ειλικρινής. Η βεβιασμένη και ανειλικρινής εξομολόγηση είναι άκαρπη, καθώς δεν αποτελεί γνήσια εξαγόρευση της καρδιάς, έκφραση μεταμέλειας και φανέρωση του πόθου για θεραπεία.

Αυτός που δεν εξομολογείται τις αμαρτίες του, βρίσκεται διαρκώς κάτω από το βάρος της ενοχής και μακριά από τον Θεό, γι’ αυτό και η ψυχή του θλίβεται και πονά. Η ανώμαλη ηθική κατάσταση που επικρατεί στον αμαρτωλό, και ο αδιάκοπος έλεγχος της συνειδήσεώς του, τον ωθούν στην αναζήτηση του Θεού. Η ψυχή αναζητά την εξομολόγηση γιατί αισθάνεται αυτός είναι ο μόνος τρόπος συμφιλιώσεως και συνδιαλλαγής με τον Θεό».

«Για να νιώσει κανείς ανάπαυση πρέπει να πετάξει τα σκουπίδια από μέσα του με την εξομολόγηση. Ανοίγοντας ο άνθρωπος την καρδιά του στον Πνευματικό, λέγοντας τα αμαρτήματά του, ταπεινώνεται και έτσι ανοίγει την πύλη του ουρανού, έρχεται πλούσια η Χάρις του Θεού και ελευθερώνεται.

Αν, όμως, βλέπεις ότι δεν έχεις γαλήνη, αλλά στεναχώρια, να ξέρεις ότι υπάρχει μέσα σου κάτι ατακτοποίητο και πρέπει να το βρεις, για να το διορθώσεις. Κάνεις ας υποθέσουμε ένα σφάλμα, στεναχωριέσαι, αλλά δεν το εξομολογείσαι. Σου συμβαίνει μετά ένα ευχάριστο γεγονός και νιώθεις χαρά. Αυτή η χαρά σκεπάζει τη στεναχώρια για το σφάλμα σου και σιγά-σιγά το ξεχνάς, δεν το βλέπεις επειδή καπακώθηκε από τη χαρά. Αλλά εκείνο εσωτερικά δουλεύει», αναφέρει ο άγιος Παΐσιος ο Αγιορείτης.

Επίσης, ο άγιος Παΐσιος έλεγε πως «τα ψυχιατρεία θα ήταν άδεια, αν οι χριστιανοί εξομολογούνταν ειλικρινά» και πως «ο άνθρωπος πρέπει πρώτα να νιώσει βαθιά μέσα του το σφάλμα του, να πονέσει, να ζητήσει συγχώρεση από τον Θεό και μετά να εξομολογηθεί. Έτσι θα έρθει η θεία παρηγοριά. Γι’ αυτό πάντα συνιστώ μετάνοια και εξομολόγηση. Μόνο εξομολόγηση ποτέ δεν συνιστώ».

Ο άγιος Μάξιμος ο Ομολογητής κάνει λόγο για τους σκοπούς της εξομολόγησης. «Δύο σκοπούς έχει η εξομολόγηση. Ο ένας είναι να ευχαριστήσουμε τον Θεό για τα αγαθά που μας έχει χαρίσει. Ο άλλος γίνεται για έλεγχο και εξέταση εκείνων που κακώς πράξαμε. Γιατί εξομολόγηση λέγεται και η απαρίθμηση των θείων ευεργεσιών με ευχαριστία απ’ όσους ευεργετήθηκαν, αλλά και η φανέρωση των σφαλμάτων τους από τους ενόχους.

Και οι δύο τρόποι φέρνουν ταπείνωση. Γιατί και εκείνος που ευχαριστεί για τα καλά και εκείνος που εξετάζει τον εαυτό του για τα κακά που έπραξε, ταπεινώνονται. Ο πρώτος κρίνει τον εαυτό του ανάξιο για τα καλά που του έδωσε ο Θεός· ο δεύτερος παρακαλεί να λάβει την άφεση των αμαρτιών του».