Σύσταση του Μυστηρίου: Το ευχέλαιο είναι ένα από τα επτά μυστήρια της Εκκλησίας. Τελείται στον ιερό ναό ή στο σπίτι για την ίαση σωματικών και ψυχικών ασθενειών. Η σύσταση του ευχελαίου, όπως και των υπόλοιπων μυστηρίων, ανάγεται στην Καινή Διαθήκη και μάλιστα την Καθολική Επιστολή Ιακώβου: «Είναι κάποιος από σας άρρωστος; Να προσκαλέσει τους πρεσβυτέρους της εκκλησίας να προσευχηθούν γι’ αυτόν και να τον αλείψουν με λάδι, επικαλούμενοι το όνομα του Κυρίου. Και η προσευχή που γίνεται με πίστη θα σώσει τον άρρωστο και ο Κύριος θα τον κάνει καλά. Και αν έχει αμαρτίες, θα του τις συγχωρέσει» (Ιακ. 5, 14-15). Αυτή η αποστολική παραγγελία, αποτέλεσε τη βάση πάνω στην οποία θεμελιώθηκε η πίστη και η τελετουργική πράξη της Εκκλησίας.

Τέλεση του Μυστηρίου: Για την τέλεση του μυστηρίου τοποθετείται πάνω σε κάποιο τραπέζι το ευαγγέλιο, κανδήλα αναμμένη και δοχείο με αλεύρι, δίπλα στο οποίο ανάβονται επτά κεριά. Στην κανδήλα τοποθετείται αγνό λάδι, ένδειξη καθαρής και ολοπρόθυμης προσφοράς στο Θεό. Γι’ αυτό και ο καλός Σαμαρείτης, στην ομώνυμη παραβολή, περιποιείται στοργικά τον τραυματία ρίχνοντας στις πληγές του λάδι και κρασί. Το λάδι, μετά τις ευχές των ιερέων, δεν είναι πια κοινό λάδι. Όπως και στη βάπτιση· το νερό της κολυμβήθρας, μετά τις ευχές του λειτουργού, δεν είναι πια κοινό νερό. Στο τέλος της ακολουθίας γίνεται η χρίση με το αγιασμένο έλαιο. Χρίεται σταυροειδώς το μέτωπο, το σαγόνι, οι δύο παρειές και τα χέρια μέσα στην παλάμη και στο εξωτερικό τους μέρος. Με αυτή τη χρίση, ζητούμε από τον Κύριο να θεραπεύσει το πνεύμα, τις σκέψεις, τις πράξεις και ολόκληρο τον εσωτερικό μας κόσμο.

Παρεξηγημένες εκδοχές του Μυστηρίου: Ορισμένοι θεωρούν ότι με τη συγχωρητική ευχή του ευχελαίου αναπληρώνουν την εξομολόγηση, που δεν κάνουν για διάφορους λόγους. Όμως, η συγχωρητική ευχή του ευχελαίου, και γενικότερα η τέλεση του συγκεκριμένου μυστηρίου, δεν καταργεί την εξομολόγηση. Η συγχώρηση των αμαρτιών, που παρέχεται στο μυστήριο του ευχελαίου, δεν αφορά στα αμαρτήματα που γνωρίζουμε και δεν εξομολογούμαστε, αλλά σε όσα μικρά ξεχάσαμε ή αγνοούμε. Και αυτό γιατί κανένα μυστήριο της Εκκλησίας δεν αναιρεί το άλλο, αλλά το ένα συμπληρώνει το άλλο, μέσα στο μεγάλο «μυστήριο» της Εκκλησίας.

Υπάρχει και μία άλλη παρεξήγηση, που συνιστά σύγχυση του σκοπού του ευχελαίου. Μπορούμε, για παράδειγμα, να τελούμε το ιερό ευχέλαιο για το καλό του σπιτιού μας; Το μυστήριο του ευχελαίου, όπως και τα άλλα μυστήρια της Εκκλησίας μας, δεν τελούνται ευκαίρως ακαίρως. Κάθε μυστήριο που τελείται έχει ορισμένο σκοπό. Το ίδιο ισχύει και για τα ευχέλαιο. Δεν τελείται για το καλό του σπιτιού, για τη βασκανία, κ.λπ., αλλά τελείται για κάθε ασθενή που ζητεί τη θεραπεία του. Για κάθε πιστό άρρωστο που επικαλείται την ιαματική δύναμη του Θεού, την οποία παρέχει δια των μυστηρίων Του και εν προκειμένω δια του ιερού ευχελαίου. Το μυστήριο του ευχελαίου δεν είναι μια απλή ευχή. Είναι μία εκτενής ακολουθία και μάλιστα ένα από τα μυστήρια της Εκκλησίας μας. Τι εννοούμε όμως όταν λέμε για το καλό του σπιτιού; Εννοούμε την ευλογία του Θεού. Εφόσον, όμως, δεν συντρέχει λόγος ασθενείας, τότε για το καλό του σπιτιού τελούμε τον μικρό αγιασμό. Τα λέμε αυτά, γιατί πολλοί ζητούν ευχέλαιο για να εγκαινιάσουν το καινούριο τους σπίτι ή το κατάστημα. Για τα σπίτια, τα καταστήματα, τα οχήματα και όλα τα υπόλοιπα, υπάρχουν οι αντίστοιχες αγιαστικές πράξεις. Ακόμη, δεν είναι λίγοι και εκείνοι που ζητούν από τον ιερέα να τελέσει αγιασμό και ευχέλαιο μαζί, πράγμα που δείχνει σύγχυση και παρεξήγηση.

Μία άλλη παρερμηνεία συμβαίνει με το αλεύρι, που χρησιμοποιείται για τη στήριξη των κεριών. Ορισμένοι πιστοί δεν αρκούνται στη χρίση με το αγιασμένο έλαιο, αλλά ζητούν και το αλεύρι για να το χρησιμοποιήσουν ποικιλοτρόπως: να το βάλουν κάτω από το μαξιλάρι του παιδιού τους «για να δείξει ο Θεός το τυχερό τους», ή «για να φύγει το κακό από το σπίτι», ή για να το αραιώσουν με νερό και να το πιεί ο ασθενής. Επειδή τα παραπάνω εγγίζουν τη δεισιδαιμονία, πρέπει να τονίσουμε ότι το μυστήριο ονομάζεται ευχέλαιο και όχι «ευχάλευρο». Εκείνο που αγιάζεται είναι το λάδι και όχι το αλεύρι.

Επίσης, ορισμένοι πιστεύουν ότι το ευχέλαιο αφορά τους ετοιμοθάνατους και όσους γενικά βρίσκονται στην τελική φάση της ασθενείας τους. Παρατηρείται άλλοτε μία αποφυγή τελέσεως του ευχελαίου, από το φόβο μήπως προκληθεί ή επισπευσθεί ο θάνατος του ασθενή. Ο φόβος αυτός, όμως, είναι αδικαιολόγητος. Οι συγγενείς φοβούνται να το πουν στον ασθενή, ο ασθενής φοβάται να το ζητήσει. Το ευχέλαιο είναι για την υγεία και τη ζωή. Για υγεία και ζωή μιλούν όλες οι αιτήσεις και οι ευχές του μυστηρίου.

Τέλος, είναι δυνατό να διατυπωθεί και μία ένσταση: «Γιατί δεν θεραπεύει πάντοτε;». Το μυστήριο του ευχελαίου δεν συστάθηκε για να καταργεί κάθε ασθένεια, το θάνατο και την ιατρική επιστήμη. Πολλές φορές φέρνει έμμεση θεραπεία. Άλλωστε, η θεραπεία εξαρτάται από την πίστη του ανθρώπου. Η ίδια χάρη παρέχεται σε όλους· όλοι όμως δεν θεραπεύονται. Η θεραπεία μπορεί να μην είναι πάντοτε για το ευρύτερο συμφέρον του ανθρώπου. Παραμένει για να παιδαγωγήσει, ίσως, τον ασθενή και να τον οδηγήσει με βεβαιότητα στην εν Χριστώ σωτηρία· όποτε και πάλι επιτυγχάνεται ο απώτερος σκοπός του μυστηρίου.

Για το Ευχέλαιο χρειάζονται τα εξής: α) ένα καντήλι με λάδι ελιάς, β) θυμιατό και θυμίαμα, γ) εικόνα του Χριστού ή της Παναγίας ή κάποιου αγίου, δ) μία κούπα με αλεύρι, το οποίο στη συνέχεια θα ζυμωθεί και θα γίνει πρόσφορο, ε) επτά κεριά, όσα είναι και τα Ευαγγέλια που θα αναγνωσθούν στο μυστήριο, στ) τα ονόματα «υπέρ υγείας» των επιτελούντων το ευχέλαιο, ζ) χριαλίδα για τη χρίση του αγίου ελαίου.

Το αγιασμένο λάδι είτε φυλάσσεται είτε το αφήνουμε να καεί στο καντήλι μέχρι τέλους. Δεν πετιέται! Μετά την πλήρη καύση, η καντηλήθρα και όσα χρησιμοποιήθηκαν για το καθάρισμα του έσω περιεχομένου, καθώς επίσης και οι χριαλίδες, καίγονται σε ασφαλή τόπο.