Ο Χριστός μπορεί να μετατρέψει τη δυστυχία, σε μελωδικό δοξολογητικό τραγούδι. «Ἡ λύπη ὑμῶν εἰς χαρὰν γενήσεται» (Ιω. 16, 20) είπε ο Κύριος. Όποιος ατενίζει και αντιμετωπίζει τον πόνο με το πρίσμα της αιωνιότητος, είναι ήδη από τώρα νικητής. Είναι ο εκλεκτός που με την ακατάβλητη πίστη στον Θεό έφθασε στη χαρά. Γεύτηκε τη χρηστότητα του Κυρίου και είναι υποψήφιος στεφανηφόρος.
Το μονοπάτι της ζωής είναι όλο πόνος και δάκρυ. Όλο αγκάθια και καρφιά. Παντού φυτρωμένοι σταυροί. Παντού αγωνία και θλίψη. Κάθε βήμα και μία Γεθσημανή. Κάθε ανηφοριά και ένας Γολγοθάς. Κάθε στιγμή και μία λόγχη. Αν μπορούσαμε να στύψουμε τη γη σαν το σφουγγάρι θα έσταζε αίμα και δάκρυα. «Ἄνθρωπος, ὡσεὶ χόρτος αἱ ἡμέραι αὐτοῦ· ὡσεὶ ἄνθος τοῦ ἀγροῦ, οὕτως ἐξανθήσει» (Ψαλ. 102, 15), λέει ο ψαλμωδός.
Το τριαντάφυλλο βγάζει αγκάθι και το αγκάθι τριαντάφυλλο. Τα ωραία συνοδεύονται με πόνο, αλλά κι ο πόνος βγάζει στη χαρά. Συνήθως το ουράνιο τόξο υψώνεται ύστερα από τη μπόρα. Πρέπει να προηγηθούν οι καταιγίδες για να ξαστερώσει ο ουρανός.
Η διάκριση, φωτισμένη από τη χριστιανική πίστη και φιλοσοφία, βλέπει. Έχει την ικανότητα με την ενόραση να βλέπει πολύ βαθιά από τα φαινόμενα. Μέσα από τον πόνο βλέπει τη χαρά και την ελπίδα, όπως ο θρίαμβος του Χριστού βγήκε μέσα από τον πόνο του Πάθους και του Σταυρού. Τα πιο θαυμάσια αγάλματα έχουν τα περισσότερα κτυπήματα. Οι μεγάλες ψυχές οφείλουν τη μεγαλοσύνη τους στα κτυπήματα του πόνου. Τα χρυσά και βαρύτιμα κοσμήματα περνούν πρώτα από τη φωτιά. Συγκλονίζει την ανθρώπινη ύπαρξη ο πόνος. Είναι φωτιά καμίνι που καίει και κατακαίει. Είναι καταιγίδα και τρικυμία.
«Τα σπλάχνα μου και η θάλασσα ποτέ δεν ησυχάζουν», λέει ο Σολωμός. Είναι στιγμές που οι δοκιμασίες έρχονται απανωτές, η μία μετά την άλλην ή και όλες μαζί. Πολύ βαρύς τότε ο σταυρός. Η αγωνία κορυφώνεται. Η ψυχή φορτίζεται τόσο, ώστε είναι έτοιμη να λυγίσει. Όλα φαίνονται μαύρα. Παντού σκοτεινά. Παντού αδιέξοδα. Λέει ο άγιος Γρηγόριος ο Θεολόγος: «Τα καλά φύγανε, τα δεινά είναι γυμνά και προκλητικά, το ταξίδι γίνεται μέσα στη νύχτα, φάρος δεν φαίνεται πουθενά και ο Χριστός φαίνεται να κοιμάται».
Καρφιά και μαχαίρια είναι της ζωής οι θλίψεις. Μαχαίρια και καρφιά που σκίζουν ανελέητα και τρυπούν τις καρδιές. Τις πυρακτώνουν και τις παραλύουν εξουθενωτικά. Το μόνο που απομένει σε τούτες τις στιγμές είναι η κραυγή που σαν παράπονο ικεσίας απευθύνεται στον Θεό: «Ἐλέησόν με Κύριε… ἡ ψυχή μου ἐταράχθη σφόδρα… ἐκοπίασα ἐν τῷ στεναγμῷ μου… ἐγενήθη ἡ καρδία μου ὡσεὶ κηρὸς τηκόμενος … ἐλέησόν με Κύριε ὅτι θλίβομαι… ἐξέλιπεν ἐν ὀδύνη ἡ ζωή μου, καί τά ἔτη μου ἐν στεναγμοίς.… ἐπελήσθην ὡσεὶ νεκρὸς… ἐγενήθη τὰ δάκρυά μου ἐμοὶ ἄρτος ἡμέρας καὶ νυκτὸς… ἵνα τί περίλυπος εἶ, ψυχή, καὶ ἵνα τί συνταράσσεις με;».
Ο άνθρωπος είναι ο βασιλιάς της δημιουργίας, αλλά το στεφάνι του είναι από αγκάθια. Η πορεία του είναι άλλοτε τραγούδι και συμφωνία χαράς, τις περισσότερες όμως, φορές είναι ένα θλιβερό και ασταμάτητο πένθιμο εμβατήριο.
Μεγάλο και αιώνιο το πρόβλημα του πόνου. Το μελέτησαν φιλόσοφοι και κοινωνιολόγοι και ψυχολόγοι και άλλοι πολλοί. Την αυθεντικότερη ωστόσο απάντηση τη δίνει ο χριστιανισμός, η πίστη, ο Νόμος του Θεού. Και η απάντηση είναι διπλή. Θεολογικά είναι συνέπεια της πτώσεως, όπως όλα τα κακά. Είναι αποτέλεσμα της κακής χρήσεως της ελευθερίας. Είναι καρπός της παρακοής. Ηθικά είναι ευκαιρία και μέσον αρετής και τελειώσεως.
«Θα σέβομαι πάντα τον Θεό –λέει ο Θεολόγος Γρηγόριος- όσα ενάντια και αν επιτρέπει να με βρουν. Ο πόνος για μένα είναι φάρμακο σωτηρίας». Ο δε Μέγας Βασίλειος λέει: «Εφόσον μας ετοιμάζει ο Θεός το στεφάνι της βασιλείας Του, αφορμή για αρετή ας γίνει η ασθένεια». «Οι θλίψεις -θα πει και ο ιερός Χρυσόστομος- μας φέρνουν πιο κοντά στον Θεό. Και όταν σκεφτόμαστε το αιώνιο κέρδος των θλίψεων δεν θα στεναχωριόμαστε». Ο άγιος απόστολος Παύλος, ο όσο διωγμένος και πονεμένος και κατάστικτος από τα «στίγματα του Κυρίου», διδάσκει ότι, ο Θεός αφήνει τον άνθρωπο να πονέσει με τις θλίψεις, «ἐπὶ τὸ συμφέρον, εἰς τὸ μεταλαβεῖν τῆς ἁγιότητος αὐτοῦ» (Εβρ. 12, 10).
Ο Χριστός, όμως, μπορεί να μετατρέψει τη δυστυχία, σε μελωδικό δοξολογητικό τραγούδι. «Ἡ λύπη ὑμῶν εἰς χαρὰν γενήσεται» είπε ο Κύριος. Τέτοια μάχη, τέτοια νίκη. Στην αγορά του ουρανού δεν υπάρχουν φτηνά πράγματα. Οι στιγμές του πόνου και της θυσίας είναι στιγμές ευλογίας. Κοντά σε κάθε σταυρό είναι και μια ανάσταση. Τι και αν τώρα πονάμε και κλαίμε ασταμάτητα; «Τὸ γὰρ παραυτίκα ἐλαφρὸν τῆς θλίψεως ἡμῶν καθ’ ὑπερβολὴν εἰς ὑπερβολὴν , αἰώνιον βάρος δόξης κατεργάζεται ἡμῖν» (Β΄ Κορ. 4, 17), λέει ο Παύλος.
Ο άνθρωπος του πόνου είναι ο άριστος αθλητής της ζωής με τις ένδοξες νίκες. Θα ακριβοπληρωθεί με τα αιώνια βραβεία, «ἃ ὀφθαλμὸς οὐκ εἶδε καὶ οὖς οὐκ ἤκουσε καὶ ἐπὶ καρδίαν ἀνθρώπου οὐκ ἀνέβη, ἃ ἡτοίμασεν ὁ Θεὸς τοῖς ἀγαπῶσιν αὐτόν» (Α΄ Κορ. 2, 9), λέει προς τους Κορινθίους ο Παύλος. Όποιος ατενίζει και αντιμετωπίζει τον πόνο με το πρίσμα της αιωνιότητος, είναι ήδη από τώρα νικητής. Είναι ο εκλεκτός που με την ακατάβλητη πίστη στον Θεό έφθασε στη χαρά. Γεύτηκε τη χρηστότητα του Κυρίου και είναι υποψήφιος στεφανηφόρος. Μπορεί να επαναλάβει του αποστόλου Παύλου τη νικηφόρα κραυγή: «τὸν ἀγῶνα τὸν καλὸν ἠγώνισμαι, τὸν δρόμον τετέλεκα, τὴν πίστιν τετήρηκα· 4.8 λοιπὸν ἀπόκειταί μοι ὁ τῆς δικαιοσύνης στέφανος, ὃν ἀποδώσει μοι ὁ Κύριος ἐν ἐκείνῃ τῇ ἡμέρᾳ, ὁ δίκαιος κριτής» (Β΄ Τιμ. 4, 7-8).
Με τέτοιες μεταφυσικές διαστάσεις η υπέρβαση του πόνου και η μεταμόρφωση του σε χαρά λυτρωτική, είναι πραγματικότητα. Είναι αλλοίωση που οφείλεται στη δύναμη του Θεού. Είναι μετακαίνωση, παράλογο για τον άνθρωπο του ορθού λόγου, φυσική συνέπεια της χριστιανικής πίστεως. Είναι για τον άνθρωπο της πίστεως, το μέγα θαύμα της αλλοίωσης του Θεού. Η μεταφυσική βίωση του πόνου οδηγεί στη λύση του μεγάλου προβλήματος. Οδηγεί από το σκοτάδι στο φως.
Οφείλουμε, λοιπόν, να αποδεχόμαστε τον πόνο που μας επισκέπτεται, σαν μια ευλογία του Θεού. Το σιτάρι συμπιέζεται και λιώνει μέσα στη γη, αλλά τότε καρποφορεί τη ζωή. Πλούσια και ευλογημένη του πόνου η συγκομιδή. Μεγάλη η ευλογία του Θεού στον αγρό των δακρύων. Ευλογία που τη βιώνουν όσοι με το χάρισμα της διακρίσεως αληθινά πιστεύουν. Ευλογία Θεού και έλεος όσοι διήλθαν το καμίνι του ποικίλου πόνου με θεϊκή δύναμη και επίγνωση. Τους περιμένει η αιώνια, η αθάνατη, η πανευτυχής ανάπαυσις εν τω Θεώ. Αμήν!
(†) Γέροντας Εφραίμ Φιλοθεΐτης
