Η οικογένεια είναι το αληθινό, το γνήσιο, το θεοΐδρυτο, το ευλογημένο κύτταρο της κοινωνίας και της Εκκλησίας, στο οποίο βλέπει το φως του ήλιου, ανατρέφεται, μεγαλώνει, μορφοποιείται, ωριμάζει, ολοκληρώνεται ο άνθρωπος. Μια ενωμένη, αγαπημένη, φυσιολογική, χαρούμενη και ευλογημένη οικογένεια είναι ο πνευματικός χώρος μέσα στον οποίο όλα τα μέλη, γονείς και παιδιά, θα καλλιεργήσουν με το φως του Ευαγγελίου αρετές. Μια τέτοια οικογένεια προσφέρει στον κόσμο ολοκληρωμένες προσωπικότητες, προσφέρει Αγίους. Αυτός είναι ο σκοπός της οικογένειας· να αγιάζει και τους γονείς και τα παιδιά.
Πρότυπο της σχέσης μέσα στον γάμο είναι η σχέση του Χριστού και της Εκκλησίας. Σε αυτό το πρότυπο καλούνται να μαθητεύσουν και επί τη βάσει αυτού να πορευθούν. Σε αυτόν τον πνευματικό χώρο θα βιώσουν την αλήθεια ότι ο άνθρωπος είναι πρόσωπο, δηλαδή γεγονός σχέσης.
Ας προβληματιστούμε, όμως, σύντομα γύρω από τη σημερινή οικογένεια. Κάποιες διαπιστώσεις για την κατάστασή της. Βλέπουμε σε πάρα πολλές περιπτώσεις την απουσία επικοινωνίας μεταξύ των συζύγων. Και μάλιστα πολλές φορές αυτή η δυσκολία της επικοινωνίας έρχεται πάρα πολύ νωρίς μέσα στην πορεία του γάμου. Και ενώ δύο άνθρωποι φαίνονται στην αρχή να έχουν να πουν πολλά, στο τέλος φτάνουν στο σημείο να βάζουν την τηλεόραση στη μέση, γιατί δεν έχουν πια τίποτα να πουν μεταξύ τους. Και αρχίζουν οι εντάσεις και οι δυσκολίες, γιατί φαίνεται κανείς να μην έχει τη διάθεση, να κατανοήσει τον άλλον, να ακούσει τον άλλον, να προσέξει τον άλλον.
Πίσω από αυτήν τη συμπεριφορά υπάρχει ένα βασικό πρόβλημα. Είναι το κενό της αγάπης μεταξύ των ανθρώπων. Ο γάμος είναι μυστήριο αγάπης για την Εκκλησία. Οι άνθρωποι που παντρεύονται υποτίθεται ότι αγαπώνται, αλλά η αγάπη τους δεν είναι σαρκωμένη, η αγάπη τους δεν περνάει μέσα στην καθημερινότητά τους, άρα ουσιαστικά είναι ανύπαρκτη. Αυτό που οι άνθρωποι συνήθως ονομάζουν αγάπη για τον άλλον είναι η επιθυμία να έχουν κάποιον που να τους εξυπηρετεί και από τον οποίο να παίρνουν οτιδήποτε.
Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι στα ζευγάρια θα έρθει η στιγμή που θα διαφωνήσουν, που θα υψώσουν την ένταση της φωνής τους. Δεν είναι εκεί το πρόβλημα. Το πρόβλημα είναι στην ποιότητα αυτών των συγκρούσεων που βλέπει κανείς την τάση να εκμηδενιστεί ο άλλος, την τάση να γίνει το θέλημα του καθενός που το επιζητεί. Με άλλα λόγια είναι μια σύγκρουση τέτοια που δείχνει την απουσία της αγάπης στο ζευγάρι. Και δυστυχώς είναι ένα μεγάλο μέρος αυτών των οικογενειών, που πριν καλά – καλά προχωρήσουν, φτάνουν στο διαζύγιο, στη σύγκρουση την τελική. Για να επιβεβαιώσουν στην πράξη αυτό που ήδη είπαμε, γιατί αυτή είναι η βασικότερη αιτία του διαζυγίου. Η απουσία της αγάπης! Απλά έρχεται να συνειδητοποιηθεί μέσα στον χρόνο, μέσα στην κοινή ζωή, ότι τελικά δεν τους δένει η αγάπη αυτούς τους ανθρώπους. Τους έδεσαν ίσως ένας ενθουσιασμός, τους οδήγησε να είναι μαζί, τους έδεσαν ίσως κάποιες άλλες συνθήκες χωρίς όμως να έχουν ποτέ υπολογίσει αυτό που πραγματικά συμβαίνει.
Και γεννιέται ένα ερώτημα: «Γιατί δυο νέοι άνθρωποι που υποτίθεται ότι είναι μορφωμένοι πολλές φορές, που υποτίθεται ότι ξέρουν τι θέλουν, που υποτίθεται ότι αγαπούν τα παιδιά που έφεραν στον κόσμο, γιατί καταλήγουν εκεί;».
Η απάντηση είναι πάρα πολύ απλή. Φρονώ ότι είναι η απουσία της ουσιαστικής προετοιμασίας για τη συγκρότηση της οικογένειας. Στις περισσότερες περιπτώσεις λειτουργούν τα πράγματα πάρα πολύ ερασιτεχνικά. Υπάρχουν μερικά ερωτήματα που βγαίνουν μέσα από την ζωή· «Πόσο έτοιμοι είναι οι νέοι για τον γάμο;», «Πόσο ξέρουν τι είναι ο γάμος;», «Πόσο ετοιμάζονται από νωρίς για ένα τέτοιο σημαντικό και μεγάλο έργο;». Δεν μπορείς να κάνεις ένα τέτοιο σημαντικό έργο τόσο επιπόλαια, με τόσο εξωτερικά και επιδερμικά κριτήρια. Σήμερα, εάν λίγο παρατηρήσεις τα παιδιά που έρχονται να παντρευτούν, είσαι σχεδόν βέβαιος για το εάν θα επιτύχουν ή όχι. Γιατί ο καθένας, όπως λέει και η παροιμία, «αυτό που έχει δίνει». Και όταν βλέπεις κάποιον και δεν έχει τίποτα, τι θα δώσει αυτός ο άνθρωπος; Και έτσι γνωρίζεις εκ των προτέρων ότι είναι θέμα χρόνου η διάλυση μιας τέτοιας οικογένειας.
Τεράστια ευθύνη, επίσης, έχει και η πατρική οικογένεια. Η πατρική οικογένεια δεν προετοιμάζει τα παιδιά για τον γάμο. Θυμάμαι ένα νέο παιδί του οποίου, δυστυχώς, έπειτα από δεκατέσσερα χρόνια ο γάμος διαλύθηκε, ο οποίος μου είπε εξομολογητικά· «Επί δεκατέσσερα χρόνια γκρέμιζα ό,τι η γυναίκα μου προσπαθούσε να φτιάξει… Δυστυχώς έτσι έμαθα από το σπίτι μου». Έτσι, αυτή ήταν η ατμόσφαιρα του σπιτιού και παρόλο που ήταν νέο παιδί και παρόλο που είναι λογικό να μην του άρεσε ο τρόπος που φερόταν ο πατέρας του στη μάνα του, όμως τον συνέχισε!
Η πατρική, λοιπόν, οικογένεια έχει τεράστια σημασία, γιατί θεωρεί ότι η μοναδική προετοιμασία για τον γάμο των παιδιών είναι να τους φτιάξει το σπίτι ή να τους εξασφαλίσει μια περιουσία. Για την αληθινή πνευματική περιουσία, που πρέπει να τους εξασφαλίσει και να τους την προσφέρει από πολύ μικρή ηλικία, δεν ασχολείται.
Πώς βλέπει τώρα η ᾿Εκκλησία τον γάμο; Σαν μυστήριο αγάπης και αλληλοπεριχώρησης. Ο γάμος είναι οδός σωτηρίας. Είναι η ολοκλήρωση του ανθρώπου μέσα από την κοινωνία με τον Θεό και με τον άνθρωπο. Το αρχέτυπο του γάμου είναι γνωστό.Είναι η σχέση του Χριστού και της Εκκλησίας. Μια σχέση θυσιαστική, γιατί είναι αγαπητική, και επειδή είναι αγαπητική είναι θυσιαστική. Είναι ο ευλογημένος συναγωνισμός ποιος θα τιμήσει πρώτος τον άλλον, ποιος θα αναπαύσει πρώτος τον άλλον.Αλλά αυτό το μυστήριο, μας τονίζει η Εκκλησία, δεν είναι απλά ένα στοιχείο του κόσμου αυτού, αλλά εντάσσεται μέσα στην προοπτική της βασιλείας του Θεού, γιατί ουσιαστικά προετοιμάζει γι’ αυτό τον άλλον γάμο, της ψυχής του ανθρώπου με τον Χριστό.
Η Εκκλησία είναι η μόνη που μπορεί να ερμηνεύει τα πράγματα. Βάση και θεμέλιο της οικογένειας είναι το μυστήριο του γάμου. Μυστήριο εκκλησιαστικό σημαίνει τη δομική παρουσία του Χριστού μέσα σε αυτή τη σχέση. Ο Θεός δεν έρχεται εξωτερικά για να ευλογήσει, έρχεται για να θεμελιώσει αυτή τη σχέση στο δικό Του πρόσωπο. Δεν υπάρχει άλλο θεμέλιο. Το μυστήριο δεν είναι νομιμοποίηση της σχέσης. Είναι θεμελίωση αυτής της σχέσης πάνω στο ατράνταχτο θεμέλιο, το οποίο είναι ο Ιησούς Χριστός.
Η Εκκλησία είναι η μόνη που ξέρει επί της ουσίας γιατί διαλύονται οι οικογένειες. Δεν ψάχνουμε. Ξέρουμε εκ των προτέρων. Όταν ένα σπίτι δεν έχει οικοδομηθεί σε σωστό θεμέλιο, είναι θέμα χρόνου το να γκρεμιστεί. Εμείς είμαστε συνεργοί στην οικοδομή. Πολλές φορές όταν πέσει μια πολυκατοικία επιρρίπτουμε την ευθύνη στον μηχανικό που την έφτιαξε. Ας ευχηθούμε να μην μας επιρρίψει ο Θεός την ευθύνη για τις «κατ’ οίκον» Εκκλησίες, που από τη δική μας αμέλεια γκρεμίστηκαν.
(†) Του Μητροπ. Σισανίου και Σιατίστης Παύλου
