Η παροιμία λέει ότι τα «χούγια δεν αλλάζουν, μέχρι να πεθάνει ο άνθρωπος». Αυτή στην ουσία έχει δύο έννοιες.

Πρώτον, εκφράζει ότι εμείς οι άνθρωποι τόσο πολύ αγαπάμε τις συνήθειές μας, ώστε οι ίδιοι δεν θέλομε να τις βγάλουμε, όχι ότι δεν βγαίνουν οι συνήθειες. Τις αγαπάμε τις συνήθειές μας, τις υποστηρίζουμε, μας αρέσουν και προτιμούμε καλύτερα να μας σφάξουν παρά να αλλάξουμε μία συνήθειά μας.

Παρατηρήστε, όταν θελήσουν να μας αλλάξουν κάποια συνήθειά μας, κάποια σκέψη μας, κάποια γνώμη μας, πως αμέσως αντιδρούμε. Αμέσως ταραζόμαστε, γιατί την αγαπάμε την συνήθειά μας, όχι ότι αυτή δεν αλλάζει.

Δεύτερον, εκείνα που πράγματι δεν αλλάζουν είναι τα σωματικά και ψυχικά ιδιώματα του ανθρώπου –αμφότερα φυσικά είναι-, στα οποία χωράει ένα πράγμα, η δική μας κατάφαση. Τα δέχομαι και προχωράω.

Εγώ, παραδείγματος χάριν, πάω στο μοναστήρι αγράμματος και θέλω να παρουσιάζομαι ως εγγράμματος. Τότε είναι φυσικό να αποτύχω. Διότι, εάν δεν έμαθα γράμματα μέχρι της ηλικίας των δεκατεσσάρων, δεκαπέντε χρόνων, μετά δεν μπορώ να μάθω. Δεν μπορώ να αποκαταστήσω την άγνοιά μου με μεταγενέστερες σπουδές, διότι θα γίνω χειρότερος. Να παραδεχτώ λοιπόν την αγραμματοσύνη μου και να πάω στο μοναστήρι ως αγράμματος. Εάν θελήσω να εξομοιωθώ με τους μορφωμένους, θα χάσω την ειρήνη μου.

Υπάρχουν πολλά φυσικά ιδιώματα. Εκ φύσεως είμαι εξωστρεφής ή νωθρός ή έξυπνος ή αφελής ή ζωηρός ή σοβαρός ή έχω τούτο το κακό ή το καλό. Μεταβολή βέβαια σε αυτά γίνεται· αύξηση, πρόοδος, μείωση γίνεται, αλλά όχι τελεία αλλαγή. Αυτά αποτελούν το περιεχόμενο που μας χάρισε ο Θεός, επί τη βάσει του οποίου θα προχωρήσουμε, και το οποίο θα χρησιμοποιήσουμε ως αντάλλαγμα, για να πάρουμε τη Χάρη του Θεού.

Όταν λοιπόν λέμε, τα ανθρώπινα «χούγια» δεν αλλάζουν, εννοούμε∙ ή ότι δεν θέλουν οι άνθρωποι αλλαγή, ή ότι πρόκειται περί φυσικών και ψυχικών ιδιοτήτων του ανθρώπου.

Αυτά δεν μας εμποδίζουν στον δρόμο μας. Αυτά είναι το χωράφι, το οποίο πρέπει να καλλιεργήσουμε· δεν χρειάζεται να αλλάξουν αυτά, μόνον να τα προσφέρουμε στην υπηρεσία του Θεού. Εγώ θα προσφέρω τη χαρά μου, εσύ την εξυπνάδα σου, ο άλλος τη μόρφωσή του. Να τα προσφέρω όμως σαν σκύβαλα, διότι τίποτε δεν είναι, πεταγμένα πράγματα είναι, αν και είναι αγαθά, και τότε μπορώ θαυμάσια να προχωρήσω.

Τα «χούγια», και μάλιστα τα πνευματικά, δεν αλλάζουν, επειδή εμείς δεν θέλουμε. Εμείς τα ράβουμε επάνω στην ψυχή μας με τη μεγάλη εκείνη βελόνα και με την κάμηλο, με το χονδρό δηλαδή σχοινί, με το παλαμάρι του θελήματος. Και επειδή είναι τόσο δύσκολο να αλλάξει το «χούγι» του ανθρώπου, αφού το αγαπάει, γι’ αυτό είναι φρόνιμο να μην θέλουμε να αλλάζουμε τους άλλους, τον εαυτό μας όμως να τον αλλάζουμε.

Λόγου χάριν, θα δεις ότι ο άλλος είναι τεμπέλης. Μην θέλεις να αλλάξει. Θα διαπιστώσεις ότι ο διπλανός σου είναι πολυλογάς. Δέξου τον όπως είναι. Τι μπορείς μόνον να κάνεις; Όταν δεις τα παπούτσια του, κλείσε την πόρτα σου και μη μιλάς, ώστε να χτυπήσει και να αναγκασθεί να φύγει. Ή βλέπεις ότι ο άλλος είναι υβριστής· φωνάζει, νευριάζει. Όταν σε πλησιάσει, πες στον εαυτό σου: «Τώρα θα έρθουν τα σύννεφα, οι βροντές, οι αστραπές· θα αρχίσουν οι φωνές, οι θυμοί». Να το περιμένεις αυτό, και να μην θέλεις να αλλάξει. Να μην λες: «Μα, καλόγερος και να θυμώνει;». Διότι από την ώρα εκείνη διακυβεύεται η δική σου ζωή. Όπως, όταν αμαρτάνει ο άλλος τον δικαιολογούμε και λέμε ότι άνθρωπος είναι, το ίδιο να λέμε και για το «χούγι» των άλλων. Αλλά, όταν αμαρτάνουμε εμείς, να λέμε: «Δεν μπορεί να αμαρτάνει ο άνθρωπος που γεννήθηκε από το Πνεύμα το Άγιον, διότι η αμαρτία είναι χωρισμός από τον Θεό». Άλλα θα πούμε για τον εαυτό μας και άλλα για τους άλλους. Και όντως, είναι αφελέστατος και αποτυχημένος, όποιος συλλάβει έστω και απλώς την ιδέα να αλλάξει τους άλλους. Αποτυγχάνει καθημερινά, όταν θελήσει να επιφέρει κάποια αλλαγή στον άλλο και ιδίως στη γνώμη του άλλου.

(†) Γέροντας Αιμιλιανός Σιμωνοπετρίτης