Η αγαθή συνείδηση έχει σαν αρχή και θεμέλιο την ταπεινοφροσύνη· η δε πονηρά συνείδηση έχει σαν αρχή της την υπερηφάνεια και την ανυπακοή.

Πρόσεχε την συνείδησή σου· τα έργα σου να είναι γνήσια· όχι άλλο στο στόμα και άλλο στην καρδιά σου. Αγάπησε την αλήθεια· φοβήσου τον έλεγχο της συνειδήσεώς σου· διόρθωνε τον εσωτερικό σου άνθρωπο, για να μη μετανοήσεις κατόπιν ματαίως.

Η μετάνοια αναδημιουργεί τον άνθρωπο. Αυτή δόθηκε για να θεραπεύει την ψυχή μετά το βάπτισμα και, εάν αυτή έλειπε, σπανίως θα εσώζετο άνθρωπος. Γι’ αυτό η αρετή της μετανοίας δεν έχει τέλος εφόσον υπάρχει πνοή ζωής στον άνθρωπο, διότι συμβαίνει και οι τέλειοι να σφάλλουν.

Η μετάνοια είναι ατέλεστος. Όλες οι αρετές δύνανται, με τη χάρη του Θεού, να τελειοποιηθούν από τον άνθρωπο. Τη μετάνοια ουδείς δύναται να την τελειοποιήσει, διότι μέχρι της τελευταίας μας αναπνοής έχουμε ανάγκη της μετανοίας, επειδή σφάλλομε εν ριπή οφθαλμού, οπότε η μετάνοια είναι ακατάκτητος. Με τη μετάνοια όλα διορθώνονται. Ουδέν υπάρχει, το όποιο να νικά την ευσπλαχνία του Θεού.

Ο Θεός παιδεύει σαν πατέρας, για να μας απαλλάξει από υπερβολές και ελλείψεις. Μας παιδεύει όχι για να έρθουμε σε απόγνωση, αλλά για να μετανοήσουμε και να διορθωθούμε. Όταν υγιώς κρατήσουμε την έννοια της παιδείας των θλίψεων, ακολουθεί πολλή θεϊκή παρηγοριά. Με την υπομονή στα παθήματα κάμνουμε το θέλημα του Θεού. Όποιος υπομένει πειρασμό, σε οποιαδήποτε μορφή, επιθέτει φάρμακο στην ψυχή του.

Ας ακουμπάμε πάντοτε στους ώμους της Παναγίας μας το φορτίο μας και χωρίς άλλο θα βρίσκουμε παρηγοριά στον πόνο και την θλίψι μας.

Οι άνθρωποι, παιδί μου, χωρίζονται σ’ αυτό τον κόσμο σε καλούς και κακούς, σε πλουσίους και πτωχούς, σε μορφωμένους και αμόρφωτους, σε ευγενείς και αγενείς, σε έξυπνους και ανόητους. Ενώνονται όμως όλοι εις ένα σημείο. Στον πόνο! Διότι όλοι οι άνθρωποι ανεξαιρέτως εις την ζωή τους θα πονέσουν. «Τέρας ἐστὶν, εἴ τις εὐτύχηκε διὰ βίου» . Άρα λοιπόν όλοι οι άνθρωποι ζούμε εις το βασίλειο του πόνου.

Γνωρίζομε ότι ο πόνος είναι κάτι το προσωπικό. Κάτι που θα χρειαστεί κανείς να τον αντιμετωπίσει κάποιος μόνος του. Είναι ο σταυρός του, που οφείλει να τον σηκώσει, όπως και ο Σωτήρ του κόσμου, ο Ιησούς, σήκωσε τον Σταυρό Του για εμάς.

(†) Γέροντας Εφραίμ Φιλοθεΐτης