Ο άγιος Σιλουανός ο Αθωνίτης, μία από τις πλέον χαρισματικές μορφές του 20ού αιώνα, υπήρξε βαθύς γνώστης της ανθρώπινης ψυχής και της οδού προς τη θέωση. Στο επίκεντρο της διδασκαλίας του βρίσκεται η ταπείνωση, την οποία θεωρούσε θεμέλιο λίθο κάθε πνευματικής προόδου και πύλη προς την αγάπη του Θεού. Δεν ήταν για τον άγιο Σιλουανό μία απλή αρετή μεταξύ άλλων, αλλά η μητέρα των αρετών, αυτή που ανοίγει τον δρόμο για τη Χάρη του Αγίου Πνεύματος και την πραγματική κοινωνία με τον Θεό.
Για τον Άγιο, η ταπείνωση δεν είναι εξωτερική συμπεριφορά ή προσποίηση, αλλά εσωτερική κατάσταση της καρδιάς. Είναι η αίσθηση της πλήρους εξάρτησης από τον Θεό, η αναγνώριση της δικής μας αδυναμίας και ατέλειας, και ταυτόχρονα η πίστη στην άπειρη αγάπη και ευσπλαχνία Του. Ο ταπεινός άνθρωπος δεν θεωρεί τον εαυτό του ανώτερο από κανέναν, ούτε καν από τους χειρότερους αμαρτωλούς. Αντιθέτως, αισθάνεται βαθιά την προσωπική του ατέλεια και την ανάγκη για το έλεος του Θεού, λέγοντας μέσα του: «Είμαι ο χειρότερος απ’ όλους». Αυτή η αίσθηση δεν οδηγεί σε απόγνωση, αλλά σε μία ειλικρινή μετάνοια και μία αδιάκοπη προσευχή.
Τόνιζε,ακόμη, πως η ταπείνωση είναι δωρεά του Αγίου Πνεύματος. Δεν μπορεί να την αποκτήσει κανείς με δικές του δυνάμεις, αλλά δίνεται από τον Θεό σε όσους την αναζητούν με πόθο και έχουν διάθεση να δεχτούν την κένωση. Όταν ο άνθρωπος ταπεινώνεται πραγματικά, τότε ο Κύριος τον επισκέπτεται με τη Χάρη Του, φέρνοντας μαζί Του την ειρήνη, την αγάπη και την πνευματική γνώση. «Ο Θεός είναι αγάπη» -έλεγε- «και η αγάπη κατοικεί στην ταπεινή καρδιά».
Η υπερηφάνεια, αντίθετα, είναι το μεγαλύτερο εμπόδιο στην πνευματική ζωή. Αυτή απομακρύνει τον άνθρωπο από τον Θεό, τον κάνει να βασίζεται στις δικές του δυνάμεις και να αδιαφορεί για τη Χάρη Του. Ο υπερήφανος άνθρωπος κρίνει τους άλλους, ζητά την αναγνώριση και επιδιώκει την προσωπική του δόξα, αποκομμένος από την πηγή της αληθινής ζωής. Η πτώση του Αδάμ, σύμφωνα με τον Άγιο, προήλθε από την υπερηφάνεια, και η σωτηρία έρχεται μέσω της ταπείνωσης του Χριστού.
Για να αποκτήσει κανείς την ταπείνωση, ο Άγιος συνιστούσε την υπακοή, την αδιάλειπτη προσευχή με το «Κύριε Ιησού Χριστέ, ελέησόν με», την αυτομεμψία και την αγάπη προς τους εχθρούς. Αυτές οι πρακτικές βοηθούν τον άνθρωπο να συνειδητοποιήσει τη δική του αδυναμία και να αφεθεί ολοκληρωτικά στην αγάπη του Θεού.
Η ταπείνωση δεν είναι κατάθλιψη ή αυτοϋποτίμηση, αλλά μία ευλογημένη ελευθερία από τον εγωισμό και μία αληθινή χαρά στην κοινωνία με τον Δημιουργό. Μόνο ο ταπεινός μπορεί να δει το φως της Χάριτος και να βιώσει την αγάπη του Θεού σε όλη της την πληρότητα.
