Στις 13 Σεπτεμβρίου η Σερβική Εκκλησία τιμά τη μνήμη των νεομαρτύρων του Γιασένοβατς, όπου σκοτώθηκαν περίπου 700.000 Ορθόδοξοι Σέρβοι. Η Καθολική Εκκλησία έπαιξε σημαντικό ρόλο σε αυτό.

Άουσβιτς, Νταχάου, Τρεμπλίνκα, Ματζντάνεκ, Σομπιμπόρ, τα ονόματα αυτών των τρομερών στρατοπέδων συγκέντρωσης είναι γνωστά σε όλους όσοι τουλάχιστον έχουν ακούσει κάτι για τον φασισμό και τον Β΄  Παγκόσμιο Πόλεμο.Ωστόσο, σε αυτήν τη παρατεθείσα σειρά το Γιασένοβατς θυμούνται πολύ σπάνια, παρότι Κροάτες εθνικιστές και οι Καθολικοί ιερείς, μοναχοί και μοναχές έπαιξαν σημαντικό ρόλο στη γενοκτονία των Ορθόδοξων Σέρβων σε αυτό το στρατόπεδο. Ας στραφούμε, όμως, στην ιστορία.

Τον Μάιο του 1941 στο έδαφος της φασιστικής πολιτείας – μαριονέτας της Κροατίας, Γιασένοβατς, ιδρύθηκε ειδικό στρατόπεδο συγκέντρωσης. Αρχικά αποτελείτο από τέσσερα τμήματα για 4.000 κρατουμένους. Στο έδαφος κάθε τμήματος υπήρχαν στρατώνες που είχαν κατασκευαστεί από κρατούμενους. Τα τμήματα, με τη σειρά τους, προορίζονταν για Σέρβους, Εβραίους, Ρομά και ύποπτους άπιστους Κροάτες. Αυτές οι ομάδες του πληθυσμού, στο φασιστικό Ανεξάρτητο Κράτος της Κροατίας (NDH), θεωρήθηκαν κατώτερες και με σκοπό την εξόντωση.

Οι Σέρβοι στην Κροατία διατάχτηκαν να φορούν μπλε περιβραχιόνιο με το γράμμα «P» στα μανίκια τους, που σήμαινε «pravoslavac», δηλαδή «Ορθόδοξος». Στις πόρτες όλων των κροατικών καφενείων και εστιατορίων θα μπορούσε κανείς να δει ανακοινώσεις που αναφέρανε ότι: «Απαγορεύεται η είσοδος για Σέρβους, Εβραίους, Ρομά και σκυλιά».

Αργότερα, το στρατόπεδο Γιασένοβατς επεκτάθηκε και μετατράπηκε σε ένα συγκρότημα πέντε στενά συνδεδεμένων καταυλισμών, γνωστών ως αριθμοί από I έως V.Υπήρχαν ξεχωριστοί στρατώνες για παιδιά, για μητέρες με νεογέννητα μωρά.

Σύμφωνα με τον ιστορικό Βιατσεσλάβ Μπονταρένκο τους φυλακισμένους σκότωναν με εκλεπτυσμό και με φαντασία. Τους έκαιγαν ζωντανούς σε φούρνους, τους ταΐζανε σε αρουραίους, τους θρυμμάτιζαν με πρέσα ή τους πριόνιζαν, τους τρυπούσαν τα μάτια με βελόνες, τους σφυρηλατούσαν με καρφιά ή και με ξύλινο πάσσαλο στο στόμα, τους χτυπούσαν με βαριοπούλες μέχρι θανάτου, τους ποδοπατούσαν με μπότες. Τα αγέννητα παιδιά τα έβγαζαν από κοιλιές των μητέρων τους και κρεμούσαν στον τοίχο με πινακίδες∙ «Σερβικό κρέας – ένα δηνάριο το κιλό».

Για την εξόντωση των Ορθόδοξων Σέρβων χρησιμοποίησαν το «Serbomlat», το οποίο αποτελούνταν από μια ξύλινη λαβή και μια κεφαλή από βαρύ μέταλλο με δόντια, και το «Serbosek», που ήταν μία λεπίδα σε ένα τραχύ δερμάτινο γάντι. Θεωρούνταν ότι η δολοφονία με αυτά τα όργανα θανάτου ήταν λιγότερο σωματικά δαπανηρή από ότι με ένα συμβατικό μαχαίρι.

Μέχρι τώρα υπάρχουν διαφωνίες σχετικά με τον αριθμό των ανθρώπων που σκοτώθηκαν στο σύμπλεγμα στρατοπέδων συγκέντρωσης του Γιασένοβατς κατά τη διάρκεια των περισσότερων από 3,5 ετών λειτουργίας του. Κάποιοι υποστηρίζουν ότι 700.000 Σέρβοι, 80.000 Ρομά και 23.000 Εβραίοι σκοτώθηκαν στο στρατόπεδο. Ωστόσο, οπωσδήποτε οι αριθμοί είναι τεράστιοι και μαρτυρεί τα τρομερά πράγματα που συνέβησαν στο έδαφος αυτού του στρατοπέδου θανάτου.

Οι Καθολικοί Ουστάσι είχαν τον στόχο της καθολικοποίησης του σερβικού ορθόδοξου πληθυσμού. Όσοι δεν ήθελαν να αποδεχτούν τον Καθολικισμό σκοτώνονταν. Η Ρωμαιοκαθολική Εκκλησία όχι απλά σιωπούσε κοιτάζοντας τις φρικαλεότητες των Ουστάσι και της Κροατικής κυβέρνησης, αλλά υποστήριζε πλήρως την πολιτική της NDH. Έτσι, στις 28 Απριλίου 1941, ο Κροάτης καρδινάλιος Αλόσιε Στέπινατς δημοσίευσε εγκύκλιο όπου υποχρέωσε τους Καθολικούς να υποστηρίξουν το νέο κράτος.

Στις 14 Ιουλίου 1941, το Υπουργείο Εξωτερικών της Κροατίας ανακοίνωσε συμφωνία με την Ρωμαιοκαθολική Εκκλησία σχετικά με την κοινή εργασία για την καθολικοποίηση των Σέρβων. 

Ο ιστορικός John Cornwell έγραψε ότι, ταυτόχρονα, εκπρόσωποι των Σέρβων διανοούμενων και Ορθόδοξων ιερέων ήταν υπό εξόντωση ακόμη και αν υιοθετούσαν τον Καθολικισμό.Αυτή η πρωτοβουλία υποστηρίχθηκε πλήρως από τους κληρικούς της Ρωμαιοκαθολικής Εκκλησίας στην Κροατία. Έτσι, ο ιερέας Mate Mutos δήλωσε ότι ήρθε η ώρα «να βάλουμε το προσευχητάριο στην άκρη και να πάρουμε περίστροφο στα χέρια». Ένας άλλος ιερέας, ο Διονύσιος Γιούριτσεβιτς, ανέφερε στην εφημερίδα «Νόβι Λιστ» ότι η δολοφονία παιδιού άνω των επτά δεν είναι αμαρτία.

Ο καθηγητής στο Πανεπιστήμιο του Λονδίνου Srboljub Zivanovic πιστεύει ότι περίπου 1400 καθολικοί ιερείς συμμετείχαν στις μαζικές σφαγές των Σέρβων, Ρομά και Εβραίων, στους 120 εκ των οποίων απονεμήθηκαν στρατιωτικά μετάλλια της Κροατίας.

Ως αποτέλεσμα, μέσα σε λίγα μόνο χρόνια η Σερβική Ορθόδοξη Εκκλησία στην Κροατία ουσιαστικά εκκαθαρίστηκε. Περισσότερες από 300 Ορθόδοξες εκκλησίες καταστράφηκαν, εκατοντάδες μετατράπηκαν σε καθολικές εκκλησίες. Οι Ουστάσι σκότωσαν έξι αρχιερείς και 222 κληρικούς. Περίπου 240.000 Σέρβοι δέχτηκαν τον καθολικισμό υπό την απειλή του θανάτου. Εκατοντάδες χιλιάδες σκοτώθηκαν.

Ο καθολικός Φραγκισκανός μοναχός Μίροσλαβ Φιλίποβιτς, ο οποίος στο στρατόπεδο ονομάστηκε «διάβολος του Γιασένοβατς» και «Αδελφός του Σατανά», διακρίθηκε από ειδική θηριωδία μεταξύ των μανιακών δολοφόνων που λειτουργούσαν στο έδαφος του Γιασένοβατς.

Για κάποιο χρονικό διάστημα αυτός ο άνθρωπος υπηρέτησε στην προσωπική φρουρά του Άντε Πάβελιτς, αλλά το 1938 έλαβε κουρά μοναχού με το όνομα Τόμισλαβ και εντάχθηκε στην τάξη των Φραγκισκανών. Το 1941 ο Φιλίποβιτς έγινε στρατιωτικός ιερέας του στρατού των Ουστάσι.

Στις 7 Φεβρουαρίου 1942, ο καθολικός μοναχός Τόμισλαβ συμμετείχε στη σφαγή των Σέρβων στα χωριά Ντράκουλιτς, Μότικε και Σάργκοβατς, κοντά στη Μπάνια Λούκα. 2.315 άνθρωποι σκοτώθηκαν εκείνη την ημέρα, κυρίως γυναίκες, ηλικιωμένοι και παιδιά. Εμπνέοντας τους Ουστάσι για δολοφονίες, ο Τόμισλαβ είπε ότι αν διαπράξουν αμαρτία, θα την πάρει αυτός. Σύμφωνα με αυτόπτες μάρτυρες ήταν αυτός που διέταξε πρώτα να πυροβοληθούν τα παιδιά. Εκείνους που επέζησαν, μαζί με έναν άλλο καθολικό μοναχό, τον Ζβονιμίρ Μπρέκαλο, αποτελείωνε με μαχαίρι.

Οι αγριότητες του Φιλίποβιτς συγκλόνισαν ακόμη και τους Ναζί. Για παράδειγμα, ο Γερμανός στρατηγός Edmund Gleise von Horstenau συνέλαβε τον «Fra Satana» και τον παρέδωσε στις κροατικές αρχές απαιτώντας την αυστηρή τιμωρία του. Ο Βέκοσλαβ Λούμπουριτς, επικεφαλής του Τρίτου Τμήματος της Λαϊκής Υπηρεσίας Ασφάλειας των Ουστάσι, έστειλε τον Τόμισλαβ στο Γιασένοβατς ως κρατούμενο με ειδικές συνθήκες μεταχείρισης.

Ήδη στις αρχές του 1942 απελευθερώθηκε και διορίστηκε επικεφαλής ενός μικρού στρατοπέδου μεταφόρτωσης κοντά στο Γιασένοβατς. Στις 10 Ιουνίου 1942 έγινε διοικητής του στρατοπέδου Γ΄.Με πρωτοβουλία του νέου διοικητή στο στρατόπεδο διοργανώθηκαν «διαγωνισμοί» για τη δολοφονία κρατουμένων. Για παράδειγμα, στις 29 Αυγούστου 1942, ο νικητής ήταν ο Petar Brzitsa, απόφοιτος του κολλεγίου των Φραγκισκανών, μέλος της καθολικής κοινωνίας «Krizari» (Σταυροφόροι), ο οποίος σκότωσε 1.360 άτομα σε μία ημέρα.

Ένας από τους κρατούμενους του Γιασένοβατς, ο Έγκον Μπέργκερ, στο βιβλίο του 44 μήνες στο Γιασένοβατς έγραψε ότι ο «Φρα Σατανάς» έπαιρνε τα παιδιά από τις μητέρες τους, δήθεν για βάπτισμα σύμφωνα με την καθολική τελετή. Ωστόσο, αντ’ αυτού, πετούσε το μωρό στον αέρα και το έπιανε με μπαγιονέτα ή ξύλινο πάσσαλο. Τις μητέρες των μωρών σκότωναν επί τόπου.

Επίσης, ο πατέρας Τόμισλαβ έκοβε ξύλινα πασσαλάκια 10 εκατοστών. Στη συνέχεια τα έβαζε κάθετα στο στόμα του κρατουμένου και τον χτυπούσε από κάτω στο πηγούνι με το άκρο του όπλου. Ο άνθρωπος έπεφτε νεκρός. Ο καθολικός μοναχός ονόμαζε αυτόν τον τύπο εκτέλεσης «δίνω προσφορά».

Είναι, επίσης, γνωστό ότι αυτός ο άντρας χάκαρε δημόσια 56 Εβραίους με τσεκούρι και πυροβόλησε 42 Σέρβους σε μια μέρα χωρίς εξωτερική βοήθεια. Αργότερα στη δίκη, αυτό ήταν το μόνο έγκλημα που παραδέχτηκε λόγω των πολλών μαρτυριών.

Κατά τη διάρκεια της επίσκεψης της γερμανικής αντιπροσωπείας, ο Τόμισλαβ επέλεξε δώδεκα Κροάτες κομμουνιστές περίπου του ίδιου ύψους. Τους έβαλαν στον τοίχο και διέταξαν να κοιτάξουν το πορτρέτο του Χίτλερ που κρεμόταν στην οροφή. Ο Φιλίποβιτς έκοψε λαιμό με λαιμό και σ’ ένα από αυτούς έβαλε ένα σωλήνα σε αιμορραγική πληγή και, πιπιλίζοντας το αίμα, είπε στα γερμανικά: «Το αίμα των κομμουνιστών είναι γλυκό». Σύμφωνα με αυτόπτες μάρτυρες, ένας Γερμανός αξιωματικός λιποθύμησε, ενώ ο Obersturmführer SS Schmidt σημείωσε ότι∙ «αν είναι τέτοιοι μοναχοί εδώ στην Κροατία, τότε τι είδους εκτελεστές υπάρχουν;».

Το 1942 ο Φιλίποβιτς διορίστηκε διοικητής του στρατοπέδου Ε΄, που βρισκόταν στο έδαφος της Στάρα Γκράντισκα. Αυτό το τμήμα του Γιασένοβατς δημιουργήθηκε ειδικά για γυναίκες και παιδιά.Ο νέος διοικητής στράφηκε στον Αρχιεπίσκοπο Αλόσιε Στέπινατς με αίτημα να στείλει καθολικές μοναχές για να βοηθήσουν τις επιτηρήτριες για «ιεραποστολικό έργο» μεταξύ των κρατουμένων. Το αίτημα εκπληρώθηκε.

Υπό την ηγεσία του «Fra Satana» 1.300 παιδιά δηλητηριάστηκαν με το αέριο «Cyclone B» μέσα σε μια μέρα. Συνολικά, 60.000 γυναίκες και 20.000 παιδιά κάτω των 12 ετών σκοτώθηκαν στη Στάρα Γκράντισκα. Ο νεότερος από τα θύματα ήταν μόλις 2 μηνών.

Στις 22 Οκτωβρίου 1942 ο Φιλίποβιτς εκδιώχθηκε από το τάγμα των Φραγκισκανών, αλλά δεν καθαιρέθηκε από την Καθολική Εκκλησία. 

Εμφανίστηκε ενώπιον του δικαστηρίου το 1946 και, προκειμένου να μετριάσει την ποινή του, συνεργάστηκε ενεργά με την έρευνα. Το δικαστήριο τον καταδίκασε σε θάνατο δια κρεμάλας. Ο Φιλίποβιτς, γνωστός και ως Fra Satana, ήρθε στην αγχόνη με τη φραγκισκανική του στολή.

Έχουμε ήδη αναφέρει τον επικεφαλής των Κροατικών Καθολικών, Επίσκοπο Αλόσιε Στέπινατς. Γνώριζε για τις φρικαλεότητες που διαπράχθηκαν από τους υφισταμένους του; Ο Στέπινατς επέμεινε ότι όχι. Ωστόσο, αυτός ήταν που ευλογούσε τον Άντε Πάβελιτς, τον Σλάβκο Κβατέρνικ και άλλους εγκληματίες πολέμου να εκπληρώνουν την «αποστολή» τους. 

Ο προσωπικός του γραμματέας ερχόταν στο Γιασένοβατς αρκετές φορές και μετέφερε ευλογίες στους δολοφόνους εκεί. Επιπλέον, κάθε μεγάλο τμήμα του κροατικού στρατού είχε καθολικό ιερέα. Συνολικά, 12.879 Ρωμαιοκαθολικοί κληρικοί ιερείς και μοναχοί πολέμησαν στις τάξεις των Ουστάσι, σύμφωνα με την έκθεση της Κρατικής Επιτροπής της Γιουγκοσλαβίας για Εγκλήματα Πολέμου. Επομένως, ο Στέπινατς δεν μπορούσε να λέει∙ «δεν γνωρίζω».

Στην αλληλογραφία του με το Βατικανό ο Στέπινατς υποστήριξε ότι οι Ουστάσι είναι «πεπεισμένοι Καθολικοί που χτίζουν ένα κράτος όπου θα βασιλεύει η καθολική ιερή πίστη».

Να τι έγραψε ο καρδινάλιος για τους Ορθόδοξους Σέρβους:«Οι Κροάτες και οι Σέρβοι προέρχονται από δύο διαφορετικούς κόσμους, δύο διαφορετικούς πόλους. Ποτέ δεν θα βρουν κοινή γλώσσα, εκτός εάν συμβεί θαύμα του Θεού. Αυτό το σχίσμα είναι το μεγαλύτερο κακό στην Ευρώπη, ίσως ακόμη μεγαλύτερο από τον Προτεσταντισμό. Εδώ δεν υπάρχει ηθική, αρχή, καμία αλήθεια, καμία δικαιοσύνη, καμία ειλικρίνεια».

Στη δίκη που έγινε αργότερα, ο Καρδινάλιος Στέπινατς δικαιολόγησε την ενεργό συμμετοχή του στην καθολικοποίηση των Σέρβων, από το γεγονός ότι αυτός ήταν ο μόνος τρόπος για να τους σώσει από τον θάνατο. Ωστόσο, και σε αυτήν την περίπτωση, δεν έλεγε την αλήθεια. Για παράδειγμα, είναι γνωστή η αλληλογραφία του με την ιταλική στρατιωτική διοίκηση, η οποία, έχοντας καταλάβει την Ερζεγοβίνη, επέτρεπε την ορθόδοξη λατρεία. Σύμφωνα με τον Στέπινατς, ήταν αδύνατο να γίνει αυτό: «Στην πλευρά της επικράτειας της Κροατίας, που προσαρτάται από την Ιταλία, παρατηρείται μια πτώση στη θρησκευτική ζωή, καθώς και μια αξιοσημείωτη μετάβαση από τον Καθολικισμό στο σχίσμα. Εάν αυτό, το πιο καθολικό μέρος της Κροατίας παύει να είναι έτσι, όλη η ενοχή και η ευθύνη ενώπιον του Θεού και της ιστορίας θα βαρύνουν την Καθολική Ιταλία. Η θρησκευτική πτυχή του προβλήματος με αναγκάζει να μιλήσω ανοιχτά και ξεκάθαρα, καθώς είμαι υπεύθυνος για τη θρησκευτική ζωή στην Κροατία».

Ο ιστορικός Mark Rivelli, στο βιβλίο του Αρχιεπίσκοπος Γενοκτονίας. Ο Monsignor Στέπινατς, το Βατικανό και η δικτατορία των Ουστάσι στην Κροατία 1941–1945, ισχυρίζεται ότι∙ «η μέγιστη ευθύνη (για τη γενοκτονία των Σέρβων) βαρύνει τον πρωθυπουργό της Κροατίας, τον Monsignor».

Στις 18 Σεπτεμβρίου 1946 ο Καρδινάλιος Αλόσιε Στέπινατς συνελήφθη. Το δικαστήριο τον κατηγόρησε και τον έκρινε ένοχο για εθνικοθρησκευτική γενοκτονία. Ως αποτέλεσμα, καταδικάστηκε σε 16 χρόνια φυλάκισης. Ωστόσο, πέντε χρόνια αργότερα, υπό την αιγίδα του Βατικανού, ο Στέπινατς απελευθερώθηκε σε υπό κατ’ οίκον περιορισμό.

Το 1998 ο Πάπας Ιωάννης Παύλος Β΄ αγιοποίησε τον Στέπινατς και τον ενέταξε στους αγίους της Καθολικής Εκκλησίας.

Πηγή: www.ieriplektani.blogspot.com